سیدمحمدصادق جلال الدینی کرکی - کارشناس ارشد عمران، سازه های هیدرولیکی، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخی
علی فیروزبخت - کارشناس عمران - عمران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری

یکی از مشکلات اساسی و بنیادی برخی از ایستگاه های آبخوانداری مسئله رسوب می باشد. این پدیده باعث بر هم خوردن نظم شیب های طبیعی و مصنوعی آبراهه ها و کانال ها می شود. ایستگاه آبخوان داری سبزوار در محدوده دشت داورزن در فاصله 30 کیلومتری غرب شهرستان سبزوار واقع گردیده است. سیلابهای این منطقه بدلیل نوار مارنی حوضه بالادست هر ساله علاوه بر رسوبات دشت دانه، بیش از 1500m3 رسوبات مارنی به درون عرصه انتقال میدهند. حجم عظیم این رسوبات باعث پر شدن سه عدد تورکینسست احداث جهت آبگیری عرصه گردیده و عملا آنها را از حیز انتقال خارج کرده است. همچنین رسوبات در داخل کانال آبرسان اصلی بصورت غیر یکنواخت انباشت گردیده، بطوریکه رقوم خط پروزه کانال آبرسان اصلی را بر هم زده اند. در نتیجه سیلابهای ورودی به کامال از دروازه ها خارج نشده و پس از طی نمودن طول کانال و تخریب بخشی از دیوار انتهایی ، خارج گردیده اند. در این پژوهش سعی گردیده است برخی از روشهای مناسب جهت برگرداندن آب بر روی دروازه ها معرفی شده و بصورت خاص جهت این ایستگاه مقایسه شوند. روشهای مورد بررسی عبارتند از ایجاد شیب معکوس در طول کانال، ایجاد تنگ شدگی در کانال توسط تبدیل های تنگ کننده (Contracting Transition)، ساخت شیب شکن (Drop) در فاصله کوتاهی بعد از هر دروازه ، ساخت اپی و تغییر جهت مسیر جریان، تنظیم شیب طولی کل کانال و رقوم روی دروازه ها جهت سوار شدن آب بر روی دروازه ها. علاوه بر روشهای فوق، امکان استفاده از روشهای مرسوم دیگر، و یا روشهای ابتکاری نیز ممکن است وجود داشته باشد که بررسی آنها در این مجمل نمی گنجد.

آبخوانداری ، معضل رسوب ، تورکینس ، اپی ، سرریز (دروازه) ، کانال آبرسان ، شیب معکوس ، Contracting , Channel slope , Drop , Transition