علی قدمی فیروزابادی
سید محسن سیدان

 خشکسالیهای اخیر و محدودیت منابع آبی ضرورت استفاده مناسب از آب، اندازه­گیری و تحلیل شاخص­های بهره­وری آب در روش های مختلف آبیاری (سطحی و تحت فشار) را می­طلبد. لذا این پژوهش به­منظور بررسی بهره­وری آب آبیاری و تحلیل اقتصادی تولید محصول یونجه در شهرستان همدان اجرا شد. به­این­منظور 16 مزرعه یونجه که تحت سامانه­های آبیاری بارانی و سطحی بودند، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. حجم آب مصرفی در مزارع مورد مطالعه با اندازه گیری دبی منبع آبی ( با استفاده از کنتور یا فلوم­های wsc)، دبی آبپاشها، ساعت آبیاری در هر نوبت و تعداد کل آبیاری محاسبه شد. تحلیل اقتصادی تولید یونجه با استفاده از شاخص ارزش حال درآمد خالص، منفعت به هزینه و شاخص بهره­وری اقتصادی، با در نظر گرفتن کمک­های بلاعوض دولت و بدون در نظر گرفتن کمک­های دولتی در سامانه آبیاری بارانی و سامانه آبیاری سطحی انجام شد. میانگین حجم آب مصرفی و بهره­وری آب آبیاری در سامانه­های آبیاری جویچه­ای و بارانی به­ترتیب 12447و 7875 متر مکعب در هکتار و 6/1 و 7/2 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد شد. به این­ترتیب سامانه آبیاری بارانی با کاهش 37 درصدی در آب مصرفی باعث افزایش 69 درصدی در بهره­وری مصرف آب شده است. تحلیل اقتصادی نتایج نشان داد که ارزش حال منافع خالص زراعت یونجه در شرایط استفاده از سامانه آبیاری بارانی در شرایط کمک­های بلاعوض دولت نسبت به روش آبیاری سطحی 74437 هزار ریال بیشتر است. نسبت منفعت به هزینه در سامانه آبیاری بارانی در شرایط کمک های بلاعوض دولت و بدون کمک های دولتی به­ترتیب 8/3 و 2/3 است.

ارزش حال درآمد خالص, بهره وری آب, سامانه آبیاری, نسبت منفعت به هزینه, یونجه