زمین شیمی عناصر نادر خاکی بوکسیت-لاتریتهای با سن تریاس فوقانی-ژوراسیک زیرین در پهنه البرز: مطالعه موردی نهشته های سیاه رودبار و سپارده

نهشته های بوکسیت-لاتریت مورد مطالعه با سن تریاس-ژوراسیک در دو منطقه سیاه رودبار در 60 کیلومتری جنوب گرگان و نهشته سپارده در 114 کیلومتری جنوب رامسر واقع شده اند. این نهشته ها بصورت لایه ها و عدسی های چینه سان در بین سنگهای آهکی سازند الیکا (تریاس) و ماسهسنگهای سازند شمشک (ژوراسیک) قرار گرفته اند. براساس مطالعات کانی شناسی، در سیاه رودبار کانیهای دیاسپور، هماتیت و کائولینیت و شاموزیت و در سپارده، کانیهای کائولینیت، هماتیت، گوتیت، دیاسپور، شاموزیت و سیدریت کانیهای اصلی تشکیل دهنده کانسنگها هستند. مطالعات عناصر اصلی نشانگر وجود دو تیپ کانسنگی بوکسیت و لاتریت در سیاهرودبار و لاتریت و فریت در سپارده است. مطالعات زمین شیمیایی REEها نشاندهنده غنیشدگی این عناصر در پروفیلهای مورد مطالعه میباشد هرچند LREEها غنی شدگی بیشتری نسبت به از HREEها نشان می دهند. الگوهای تغییرات REEها در امتداد افقها حاکی از آن است که pH عامل موثر در شکلگیری الگوهای توزیع REEها در سپارده میباشد در حالیکه در سیاهرودبار علاوه بر pH، پایداری فازهای کانیایی اولیه و حضور کمپلکسهای آلی نیز تاثیرگذار بوده اند. بررسی ضرایب همبستگیهای پیرسون بین REEها و اکسیدهای اصلی در سیاه رودبار نقش موثر کانیهای فسفاتی ثانویه و کانیهای حاوی Y و در سپارده و نقش مهم کانیهای حاوی Y را در تمرکز این عناصرآشکار میکند. روند تغییرات بی هنجاری Ce در سپارده حاکی از شرایط اکسیدی و اسیدی در بخشهای فوقانی این نهشته است در حالی که در سیاهرودبار نوساناتات در این بی هنجاریها مرتبط با تغییرات Fe شکل گرفته است. بررسی بی هنجاری Eu دلالت بر سنگ منشاء احتمالی بازالتی برای نهشته های مورد مطالعه دارد.

کلیدواژه ها:

بوکسیت-لاتریت ، سیاهرودبار ، سپارده ، عناصر نادر خاکی ، بی هنجاریهای Ce و Eu