مهدی جلالی جیوان - دانش آموحته دکتری، آزمایشگاه کلوئیدهای غذایی و رئولوژی، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس
سلیمان عباسی - استاد، آزمایشگاه کلوئیدهای غذایی و رئولوژی، گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

کاروتنوئیدها دسته ای از ترکیبات زیست فعال قابل استخراج از منابع مختلف (عمدتا منابع گیاهی) هستند که دارایاثرات سلامتی بخش ویژه ای می باشند. لوتئین زیرگروهی از کاروتنوئیدهاست که علاوه بر تاثیر مثبت بر سلامت قلب ومغز، نقش بسیار برجسته ای نیز در جلوگیری از پیرجشمی و بروز آب مروارید دارد. نظر به عدم امکان سنتز آن دربدن انسان و نیز عدم کفایت دریافت این ترکیب از طریق رژیم های غذایی، استخراج آن به منظور غنی سازیفرمولاسیون های غذایی یک نیاز جدی برای رسیدن به اثرات سلامتی بخش اشاره شده می باشد. امروزه، لوتئین عمدتابا استفاده از حلال های آلی استخراج می شود که علیرغم داشتن کارایی استخراج بالا، باقیمانده حلال آلی و عدمحلالیت مناسب دارای آثار نامطلوبی برای سلامت مصرف کننده و کاربرد در فرمولاسیون ها میباشد. لذا، دستیابی بهرهیافت های سلامت محور یک نیاز پیشروی صنعت غذا محسوب می شود. میکروامولسیون ها سامانه های امولسیونی بااندازه قطرات نانومتری هستند که پتانسیل استخراج ترکیبات زیست فعال از قبیل کاروتنوئیدها را دارند. از اینرو درپژوهش حاضر، استخراج لوتئین از پودر گل جعفری به عنوان اقتصادی ترین و غنی ترین منبع این کاروتنوئید با استفادهاز میکروامولسیون های بر پایه ی سورفاکتانت ها (لسیتین، ساپونین، رامنولیپید و سورکروزمونوپالمیتات) و کمک-سورفاکتانت های (اتانول، 1- پروپانول) با درجه خوراکی-دارویی و با اعمال پیش تیمار کوتاه فراصوت (2 دقیقه با دامنه100 %) انجام گرفت. نتایج نشان داد که در مقایسه با روش حلال (استخراج با استون) کارایی استخراج تمامیمیکروامولسیون ها بالاتر از 50 % بود که در این بین، میکروامولسیون متشکل از نسبت 5:1 سوکروزمونوپالمیتات: 1 -پروپانول بالاترین (19 / 71%) کارایی استخراج را نشان داد. همچنین، ارزیابی اندازه قطرات با استفاده از پراش نوریپویا (DLS) نشان داد که بجز میکروامولسیون ساپونین (اندازه قطرات 118 نانومتر)، اندازه قطرات بقیه فرمولاسیون هاکوچکتر از 100 نانومتر و توزیع اندازه قطرات آنها بسیار یکنواخت (شاخص بس پاشیدگی کمتر از 25 / 0) بود. علاوه براین، سامانه های میکروامولسیونی منجر به پایداری بسیار بالای لوتئین در برابر تیمار فرابنفش (در فاصله ی 15cm ازلامپ فرابنفش با طول موج 254nm در دمای C˚25) و حرارت دهی (دمای C˚80 برای 20 ساعت) شدند در حالیکهمحتوای لوتئین عصاره های استونی و اتانولی بترتیب در برابر تیمار فرابنفش و حرارت دهی مشابه با سرعت بسیاربیشتری (با تبعیت از سنتیک درجه ی اول) کاهش یافتند.

میکروامولسیون، لوتئین، سورفاکتانت، فراصوت، پراش نور پویا