اسماعیل مقبلی دامنه - دانشجوی دکتری تخصصی، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
روح الله فتاحی - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
بهزاد قربانی - گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
غلامرضا ربیعی - گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

چکیده سابقه و هدف: با توجه به کمبود شدید آب در سال های اخیر و بنا بر سیاست های بخش کشاورزی، آبیاری قطره ای در اکثر گیاهان ایران به اجرا درآمده است. در مناطق خشک و نیمه خشک که با کمبود آب مواجه هستند، در راستای حفاظت از منابع آب و خاک کارایی مصرف آب آبیاری و شوری خاک مسئله مهمی است. در جنوب استان کرمان جهت ارزیابی و رفع مشکلات سیستم آبیاری قطره ای، مدیریت آب در مزرعه، استفاده از آبیاری زیرسطحی و کم آبیاری، مطالعات کافی انجام نشده است. اگر چه آبیاری قطره ای سطحی روش آبیاری موثری است، اما گسترش آن به خاطر معایبی مانند تبخیر سطحی خاک و هدر رفت آب دارای محدودیت هایی است. اخیرا روش آبیاری زیرسطحی که قادر است از بروز مشکلات ذکر شده جلوگیری کند در جهان کاربرد پیدا کرده است. با توجه به تابش شدید آفتاب و بالا بودن تبخیر سطحی در بسیاری از مناطق ایران، آبیاری زیرسطحی می تواند در کاهش تبخیر بسیار مفید باشد، از طرفی با اعمال کم آبیاری اصولی و تنظیم شده می توان ضمن افزایش کیفیت محصول استفاده بهینه ای از آب داشت. هدف از انجام این تحقیق بررسی کارایی روش آبیاری زیرسطحی در مقایسه با روش آبیاری قطره ای سطحی است. مواد و روشها: در این تحقیق که در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان طی سال زراعی 95-94 به اجرا درآمد، تاثیر روش های مختلف کم آبیاری (آبیاری با 80% نیاز آبی، 100-60% و 100% نیاز آبی) در سه روش آبیاری قطره ای سطحی، قطره ای زیرسطحی و زیرسطحی عمقی بر رشد سبزینه ای (طول شاخه اصلی، طول شاخه های فرعی، تعداد جوانه ها، قطر تنه، ارتفاع درخت و حجم کانوپی) و عملکرد مرکبات (پرتقال) بررسی گردید. یافته ها: نتایج نشان داد کم آبیاری 80 درصد نیاز آبی همراه با آبیاری زیرسطحی عمقی علاوه بر 65/33 درصد صرفه جویی در مصرف آب، از لحاظ خصوصیات رویشی و عملکرد محصول نیز اختلاف معنی داری با آبیاری کامل تحت سیستم آبیاری قطره ای سطحی ندارد. اما کم آبیاری در شرایط آبیاری قطره ای سطحی به دلیل تلفات بیشتر آب گیاه را با تنش مواجه کرده و سبب کاهش عملکرد محصول می گردد. کم آبیاری متناوب 100-60 درصد نیاز آبی نسبت به کم آبیاری یکنواخت 80 درصد نیاز آبی دارای خصوصیات رویشی بهتر و عملکرد محصول ضعیفتری بود. نتیجه گیری: آبیاری زیرسطحی عمقی با جلوگیری از تبخیر آب و توزیع مناسب رطوبت در محیط ریشه با 20 درصد حجم کانوپی بیشتر و 28 درصد عملکرد محصول بیشتر نسبت به روش آبیاری قطره ای سطحی بهترین عملکرد را از خود نشان داد.

آبیاری زیرسطحی عمقی, جنوب کرمان, مدیریت آب, مرکبات