مهدی صادقی - مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
مجید آجورلو - مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
علی شهریاری - گروه علوم خاک، دانشگاه زابل

سابقه و هدف: علیرغم اهمیت کیفیت لاشبرگ در حفاظت و پایداری خاک، اصلاح خصوصیات شیمیایی آن، و افزایش تولید علوفه در اکوسیستم مرتع، مطالعات بسیار کمی درباره کیفیت لاشبرگ گونه های مرتعی و میزان تجزیه پذیری آنها انجام شده است؛ عمده مطالعات انجام شده در خصوص کیفیت گیاهان، محدود به کیفیت علوفه و اندام های زنده گیاهی بوده است. هدف این پژوهش، اندازه گیری و مقایسه کیفیت لاشبرگ سه گونه مرتعیArtemisia aucheri ،Centaurea virgata و Scariola orientalis و بررسی رابطه آن با برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در مراتع حاج بیگی تربت حیدریه بود. مواد و روش ها: نمونه برداری لاشبرگ به روش تصادفی- سیستماتیک بر روی سه ترانسکت به طول 200 متر با استفاده از پلات یک مترمربعی انجام شد. در هر پلات یک نمونه لاشبرگ از گونه های مورد نظر و همچنین یک نمونه خاک از عمق صفر تا 15 سانتی متری از پای بوته برداشت شد. پارامترهای مربوط به کیفیت لاشبرگ شامل فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، فنل و لیگنین به روش استاندارد اندازه گیری شد. همچنین، متغییرهای مربوط به ویژگی های خاک شامل بافت، درصد آهک، هدایت الکتریکی (EC)، وزن مخصوص ظاهری، واکنش خاک (pH)، فسفر (P)، پتاسیم (K) و کربن آلی خاک با روش های استاندارد اندازه گیری شد. برای مقایسه کیفیت لاشبرگ گونه ها از تجزیه واریانس یک طرفه و برای تفکیک میانگین های دارای تفاوت معنی دار، از آزمون دانکن استفاده شد. رابطه بین کیفیت لاشبرگ و خصوصیات خاک با استفاده از همبستگی پیرسون بررسی گردید. یافته ها: بیشترین مقدار فسفر در لاشبرگ گونه C. virgata، بیشترین مقدار پتاسیم در لاشبرگ گونه A. aucheri و بیشترین مقدار لیگنین در لاشبرگ گونه S. orientalis بود. بیشترین مقدار فسفر، آهک، سیلت، رس، pH، کربن آلی و وزن مخصوص ظاهری در خاک پای گونه A. aucheri و بیشترین مقدار پتاسیم و شن در خاک پای گونه S. orientalis وجود داشت. میزان کلسیم لاشبرگ گونه A. aucheri با آهک خاک و مقدار منیزیم لاشبرگ با EC و pH خاک رابطه معنی دار داشت. میزان فسفر لاشبرگ در گونه C. virgata با pH خاک و همچنین مقدار پتاسیم لاشبرگ با درصد شن و سیلت خاک رابطه معنی دار داشت. میزان فسفر لاشبرگ گونه S. orientals با پتاسیم، کربن آلی، آهک، شن و سیلت خاک رابطه معنی دار داشت. نتیجه گیری: لیگنین و فنل ترکیبات شیمیایی ضد کیفیت در لاشبرگ می باشند. مقدار لیگنین در لاشبرگ سه گونه گیاهی یکسان بود ولی مقدار فنل در لاشبرگ گونه A. aucheri بیش از دو گونه دیگر بود. مقدار منیزیم و کلسیم هم در هر سه گونه یکسان بود ولی مقدار فسفر در C. virgate بیشتر از دو گونه دیگر بود. در این مطالعه، رابطه مشخصی بین ترکیبات شیمیایی لاشبرگ گونه های گیاهی و خصوصیات فیزیکی و شیمیای خاک پای بوته ها مشاهده نشد.

Artemisia aucheri, Centaurea virgata, Scariola orientalis