سجاد بابایی - دانشگاه تهران
محمود بیات - هیات علمی
منوچهر نمیرانیان - دانشگاه تهران- دانشکده منابع طبیعی- استاد گروه
سحر حیدری مستعلی - دانشجوی دکتری محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

سابقه و هدف: ساختار جنگل به مطالعه توزیع ویژگی های درختان در اکوسیستم های جنگلی می پردازد. به طور کلی، واژه ساختار به ترکیب جوامع درختی از نظر ویژگی های خاص تاکید می کند. پایش ساختار جنگل در درک بسیاری از مسائل در اکولوژی و مدیریت جنگل ضروری است. امروزه به منظور ارزیابی موقعیت و تنوع زیستی درختان شاخص های بسیاری توسعه یافته اند که باعث ساده تر شدن تحلیل ساختاری جنگل شده است.بکارگیری این شاخص ها در قطعات نمونه ی ثابت باعث تسهیل در مطالعات دینامیک جمعیت در طی زمان می شود و امکان پایش تنوع موقعیت مکانی، ابعاد، تنوع اندازقطر و ارتفاع درختان را ممکن می سازد. هم چنین به علت کمی بودن این شاخص ها و امکان مقایسه یک توده در دو زمان مختلف، این شاخص ها به عنوان ابزار مفیدی در نیل رسیدن به مدیریت پایدار جنگل می باشد. مواد و روش ها: شاخص های آمیختگی، زاویه ای یکنواخت، تمایز قطر و ارتفاع از جمله مهمترین شاخص ها در تحلیل ساختار مکانی جنگل در مطالعات استاتیک می باشند. که این شاخص ها به علت سادگی در محاسبات و دقت بالانسبت به سایر روش ها ارجح تر می باشد. در این پژوهش، مورد آماربرداری قرار گرفت. سپس به منظور بررسی پایش ساختار گونه های چوبی جنگل (راش، بلوط، ممرز، توسکا، افراپلت، شیردار، نمدار، ملج، و خرمندی) طی دوره ده ساله، از شاخص های زاویه ی یکنواخت، آمیختگی مینگ لینگ، نزدیک ترین همسایه و شاخص تمایز اندازه قطر و ارتفاع درختان استفاده شد. یافته ها: نتایج بدست آمده میانگین شاخص های زاویه ی یکنواخت، آمیختگی مینگ لینگ، نزدیک ترین همسایه و شاخص تمایز اندازه قطر و ارتفاع درختان در اول دوره و انتهای دوره پایش پایش به ترتیب 552/0 و 591/0، 762/0 و 720/0، 645/5 و 35/5، 582/0 و 472/0، 598/0 و 525/0 محاسبه شد؛ که به ترتیب نشان دهنده الگوی پراکنش تصادفی متمایل به کپه ای، تنوع آمیختگی مطلوب، تراکم بالا، و اختلاف متوسط و آشکاربین قطر و ارتفاع درختان مرجع نسبت به درختان همسایه می باشد. به منظور مقایسه تنوع گونه ای، مکانی و اندازه قطر و ارتفاع درختان از آزمون تی جفتی استفاده شد؛ نتیجه گیری: نتایج آزمون تی جفتی نشان داد که اختلاف معناداری میان این شاخص ها قبل و بعد از دوره پایش (یعنی دوره ده ساله) وجود ندارد.همچنین نتایج حاصل از آزمون تی جفتی برای تک تک گونه ها اثبات نمود، که بین شاخص تمایز قطری درخت ممرز قبل و بعد از پایش اختلاف معناداری وجود دارد. اما میان سایر گونه ها قبل و بعد از پایش اختلاف معنا داری وجود نداشت. که علت آن چیرگی درختان ممرز نسبت به درختان همسایه می باشد.

پایش, تنوع گونه ای, تنوع موقعیت مکانی, ساختار جنگل