محسن فریوریگانه - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
مجتبی قادری نسب - دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه قم
بشیر سلیمی - دکتری علوم قرآن وحدیث

در آیه 13 سوره حجرات به سه اصل جهان شمول اخلاقی یعنی اصل مساوات، اصل آشنایی جوامع اسلامی با یکدیگر و اصل ملاک بودن تقوی در برتری افراد بر یکدیگر اشاره شده است. برگشت تمامی این اصول به نگرش جهانی قرآن در بعد هدایتی است چرا که خطاب آن همگانی بوده و هدف آن زنده نمودن روح تقوا در انسان و به دنبال آن برقراری روابط اجتماعی سالم با رعایت اخلاق و عدالت و همزیستی مسالمت آمیز در جامعه بشری 1 میباشد. این اصول متضمن سعادت دنیوی و اخروی و در صدد قوام دادن به نظام اجتماعی بشری است و این آیه در مقام بیان مردود شمردن امتیازات موهومی است که بشر به سبب مادی بودن اساس زندگی دنیوی خودش از یک سو و فطرت برتری طلبش از سوی دیگر به آن معتقد است. همچنین این آیه با توجه به نقش تقوا در نظام اخلاقی اسلام، ارتباط بسیارعمیقی با سایر آیات قرآن و به خصوص آیات دیگر این سوره اخلاق محور دارد به گونهای که التزام و پایبندی به اخلاق و انسانیت که از مصادیق آن اجتناب از صفات ناپسند نهی شده در این سوره است، تنها با نیروی تقوا امکان پذیر تلقی گردیده است. در این پژوهش تلاش بر این بوده است که محوریت دعوت به تقوا در بعد هدایتی جهان شمول قرآن بررسی شودبه نحوی که جهانیان بتوانند با الگو پذیری از دعوت به تقوا در قرآن به عنوان مکمل کتب الهی پیشین، نمونهای از انسان متکامل و پیشرفته از نظر اخلاقی، هدایت یافته و سعادتمند باشند و بدین ترتیب آیه مذکور میتواند نمادی از خاستگاه قرآن برای برقراری صلح جهانی تلقی گردد که به صورتی هدفمند و در راستای هدف نهایی قرآن از هدایت بشر به کار رفته است. بر این اساس در این پژوهش ضمن بررسی جایگاه تقوا در آموزههای جهان شمول قرآن، نکات ادبی، بلاغی و اخلاقی آیه، حقیقت تقوا و ارتباط آن با سایر ارکان آیه و نیز ارتباط آیه با آیات دیگر سوره، مورد تامل و مداقه قرار گرفته است.

جهان شمولی قرآن، سوره حجرات، تقوا، اصول اخلاقی.