مخروط افکنه ها، سدهای زیرزمینی طبیعی ایران

آب مهمترین عامل پایداری و پویایی و در نتیجه تکامل کلیه جوامع زیستی و مهمترین عامل موثر بر چرخه غیر زیستی بر روی سطح کره زمین محسوب میشود. ذخیره سازی، حفاظت، بهینه سازی و بهره برداری اصولی از منابع آب به ویژه نزولات آسمانی و جریانهای سطحی، همواره دارای اهمیت فراوانی بوده است . هر ساله هزینه های هنگفتی صرف توسعه منابع آب و طرحهای مرتبط مانند سدسازی، احداث شبکه های آبیاری و زهکشی، آبخیزداری، مهار سیل، کاهش اثرات خکشسالی، تغذیه آبهای زیرزمینی، آبرسانی، بهداشت آب، پرورش آبزیان و حفاظت تالابها، محیط زیست و تصفیه آب میگردد. مخروط افکنه ها به عنوان یکی از تیپهای مهم ژئومورفولوژی ایران، با ساختار و ویژگی منحصر به فرد خود، محیط بسیار مناسبی را برای ذخیرهسازی و نگهداشت قابل توجه آب در اختیار طبیعت قرار میدهد، به طوری که میتوان از آن به عنوان یک سد طبیعی زیرزمینی یاد کرد که هیچگونه تاثیر نامطلوبی، بر خلاف سدها، بر اکوسیستم ندارد. از آنجایی که اقلیم ایران اساسا خشک و نیمه خشک است و جریانها و سیلابهای فصلی قابل توجه و عظیمی دارد، بخش وسیعی از بیشتر مخروط افکنه های کشور از رسوبات درشت دانه تشکیل شده است که توان بالایی در ذخیره و نگهداشت آب زیرزمینی دارند. چنانچه جریانات سطحی (به ویژه فصلی و موقتی) با روشهای مشخص و کاربردی تغذیه مصنوعی به سوی مخروط افکنه ها انتقال داده شوند و آب سیل در رسوبات مخروط افکنه نفوذ کند، میتواند به خوبی در مخزن مخروط افکنه ذخیره شود و در صورت نیاز، به تدریج از آن استفاده نمود. این درحالی است که هیچگونه هزینهای برای ساخت آن صرف نشده است؛ ضمن اینکه اثرات مخرب و منفی سد و سدسازی را نیز نخواهد داشت. به طور کلی، مخروط افکنه ها مهمترین مخازن آب زیرزمینی طبیعی در مناطق خشک و نیمه خشک و بهترین نقاط برای احداث سیستمهای تغذیه مصنوعی هستند.

کلیدواژه ها:

مخروط افکنه ، مخازن ذخیره ، مناطق خشک و نیمه خشک ، سدزدایی