بررسی سیر تذهیب قرآن در دوره های تیموری، صفوی و قاجار

از گذشته های دور خوشنویسی و تذهیب جزو ارکان اصلی در حوزه ی کتاب آرایی به حساب می آمد و همواره مورد توجه هنرمندان و هنرشناسان بوده است. اگرچه تذهیب به عنوان هنری مستقل در هنرهای اسلامی محسوب می شود، اما همواره آن را به عنوان زیرمجموعه ای از خوشنویسی و یا مینیاتور می شناسند. سعی هنرمندان مسلمان این بوده است تا در طول زمان، کیفیت و جایگاه این هنر در بهبود بخشیده، هویت آن را آشکارتر نمایند. از این رو کیفیت و چگونگی تذهیب قرآن های خطی در هر دوره متفاوت از دوره های پیشین بوده، دارای خصوصیات منحصر به فرد است. دغذغه ها و دلایل فراوانی باعث انگیزه ی محقق به ورود به این حوزه شده است؛ ابتدا دغدغه ی فراموشی این هنر قدسی، ارزشمند و کهن در دوران معاصر، و در پی آن دستیابی به نگاه و بینشی عمیق تر و کامل تر نسبت به هنر تذهیب، به ویژه تذهیب قرآن های خطی، در دوره های مطرح و پرآوازه ی این هنر در ایران. بررسی خصوصیات تذهیب قرآن های خطی سه دوره ی هنری مهم و تاثیرگذار در ایران (تیموری، صفوی و قاجار) موضوع این مقاله است که با مطالعه ی مبانی نظری و عملی مربوط به کتاب آرایی و تذهیب قرآنی و جایگاه تذهیب در فرهنگ اسلامی آغاز شده و با بررسی خصوصیات تذهیب هریک از این ادوار، و نیز مطالعه ی دقیق تذهیب برخی نسخه ی قرآنی ادامه می یابد. نسخ قرآنی موجود در موزه ی ملی ملک تهران ، موزه ی هنرهای تزیینی اصفهان و موزه ی آستان قدس مشهد مهمترین جامعه ی آماری این پژوهش است و در کنار آن تصاویر کتب مختلف نیز مورد مطالعه قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

تذهیب ، قرآن ، تیموری ، صفوی ، قاجار