سیدامیرمحمد علوی زاده - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور
سیداحمد حیدریان - استادیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ایران

ایجاد و پایداری نظام بهره برداری اراضی کشاورزی به عوامل متعدد پیشبرنده و بازدارنده بستگی دارد. برتری عوامل بازدارنده بر عوامل پیش برنده، مسیله اصلی ایجاد و پایداری نظام بهره برداری میباشد. تحقیقات نشان داده است که با از دست رفتن نظامهای سنتی تولید کشاورزی و تعدد و تکرار نمونه های ناموفق جایگزین و کوچکی قطعات زراعی دو عامل اصلی در مقابل شکل گیری نظام بهره برداری مطلوب میباشد. این تحقیق با هدف شناسایی عوامل بازدارنده برای شکل گیری نظام بهره برداری در ناحیه عمرانی دو دشت مغان به انجام رسیده است. این تحقیق به روش کیفی و با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاری و بهره جستن از رهیافت و روش شناسی ارزیابی مشارکتی روستایی (PRA) و ارزیابی سریع روستایی (RRA) به انجام رسیده است. جامعه مورد نظر در این تحقیق صاحبان حقوق عرفی اراضی بوده که براساس روش شناسی، در قالب گروه های اجتماعی مربوطه در کارگاه های ارزیابی روستایی حضور یافته و به روش مصاحبه های نیمه ساختاری و کارگروهی، موانع را شناسایی و مورد تحلیل گروهی قرار دادهاند. نتایج این تحقیق نشان داده است که بازدارنده های اجتماعی مانند تجربه ناموفق گذشته در ایجاد نظام بهرهبرداری، تقابلات اجتماعی بر سر مرز قشلاقها، کم زمینی و بیکاری و محدودیت منابع معیشتی و تشدید مهاجرت در محدوده پژوهش، از جمله عوامل بازدارنده در شکل گیری نظام بهره برداری در منطقه میباشد. بر اساس یافته این تحقیق، در مواردی که انطباق مدیریت سنتی بر شرایط جدید طرح توسعه کشاورزی با تغییرات زیادی روبرو باشد، ایجاد دگرگونی اساسی در ساختار فعلی نظام مدیریت سنتی اجتناب ناپذیر میباشد.

نظام بهره برداری، مدیریت سنتی، توسعه کشاورزی، دشت مغان،