محبوبه مباشری - دانشیار دانشگاه الزهرا
مسروره مختاری - استادیار دانشگاه محقق اردبیلی

نثرهای عرفانی، از نظر شمول، حوزه های متفاوتی را، چه از نظر موضوع و محتوا و چه از نظر سبک، ساختار، زبان و اسول بیان، در بر می گیرند ونمی توان همه آنها را در یک مجموعه و ذیل یک نوع ادبی (ژانر) معرفی کرد اطلاق عنوان کلی نثرهای عرفانی به این آثار ما از هویت واقعی آنها دور می کند. بسیاری ازنثرهای عرفانی، در عین تعلق داشتن به حوزه عرفان، ویژگی هایی دارند که آنها را از دیگر متون عرفانی متمایز می سازد. در جستار حاضر، با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای، با تکیه بر موضوع کلیدی عشق ، آثار عرفانی اعم از کتاب و رساله (رسایل عشقی منثور) مطالعه شده و ضمن پرداختن به ویژگی های مشترک آنها، منطبق با ویژگی ها و معیارهای که به دست آمده است، آثار یاد شده زیر مجموعه یک نوع ادبی دیگر (ژانر) ، به مثابه نثرهای عرفانی غنایی معرفی شده است. هدف جستار حاضر، تقسیم عرفان به عرفان عابدانه و عاشقانه نیست، بلکه مقصود این است که آثار عرفانی با توجه شیوه بیان، ساختار، زبان، صور خیال وموضوع به گونه ای که نمایان کننده هویت واقعی آن آثار باشد مطالعه شود. حاصل مطالعه نشان داد که سه مولفه اساسی 1. نثر بودن و مباحث مرتبط با آن (تلفیق سنت مکتوب و سنت گفتار وتاویل پذیری) 2. عرفانی بودن و مصادیق آن (معرفت شناسی و هستی شناسی، بی قاعدگی، عشق حسن و جمال و تاثیرپذیری از آثار متقدم) 3. عاشقانه و غنایی بودن و اسباب شاعرانگی (موسیقی، صور خیال واستفاده از منطق شعر) ویژگی های اساسی و مشترک این نوع ادبی است.

نثر عرفانی، انواع ادبی، سوانح العشاق، عبهر العاشقین، لمعات