بررسی کارایی ژنهای مقاومت به زنگ سیاه در ایران طی سالهای 1397 و 1398 از طریق کاشت و اجرای خزانه های تله زنگ سیاه در مناطق مختلف کشور

زنگ سیاه گندم ناشی از قارچ Puccinia graminis f.sp. triticiکه طی یک دهه اخیر مجددا در ایران ظهور کرده است، از نظر گسترش آلودگی در کشور، تشدید بیماری روی ارقام گندم و شکسته شدن ژنهای مقاومت به بیماری بطور فزایندهای نگران کننده بوده است. مهمترین روش برای کنترل این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است. اطلاع از کارایی ژنهای مقاومت به بیماری در یک منطقه یا کشور از نظر طراحی برنامه های اصلاحی، جایگزینی ژنهای مقاومت غیرموثر با ژنهای موثر و اجرای مبارزه شیمیایی در مواردیکه در کوتاه مدت امکانی برای یافتن و اتتقال ژنهای مقاومت موثر وجود ندارد، اهمیت زیادی دارد. در بررسی حاضر، از طریق کاشت و اجرای خزانه تله زنگ سیاه متشکل از 54 رقم/لاین افتراقی گندم که هر کدام حامل یک ژن یا چند ژن مقاومت به بیماری بودند، کارایی ژنهای مقاومت به بیماری در مناطق مختلف کشور بررسی گردید. برای این منظور، هر کدام از ارقام/لاینهای افتراقی در هر منطقه در شرایط آلودگی طبیعی مزرعه روی یک خط یک متری کاشته شده و پس از رساندن آنها به مرحله گیاه کامل، از شدت بیماری روی آنها در اواخر مرحله خمیری سفت که گیاهان رو به خشکی می گراییدند، با توجه به درصد پوشیده شدن ساقه توسط جوشهای زنگ بر اساس دیاگرام معروف به کاب اصلاح شده (Modified Cobb Scale) در مقیاس 0-100 یادداشت برداری بعمل آمد. همزمان، یادداشت برداری از واکنش گیاه به آلودگی (تیپ آلودگی) انجام گردید. وجود تیپ آلودگی S با شدت بیش از 50 روی یک ارقام/لاین حامل یک ژن به معنای پرآزاری روی ژن مربوطه و مقادیر بیماری کمتر از آن به معنای موثر بودن ژن در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که چهار ژن مقاومت Sr24، Sr36، Sr39 و SrNin در هر دو سال در همه مناطق کشور در برابر بیماری موثرند. همچنین، چهار ژن مقاومت Sr26، Sr33، Sr40 و SrSatu به استثنای یکی از مناطق مورد بررسی در سال 1398، در سایر مناطق در برابر بیماری موثر بودند. با توجه به این نتایج، استفاده از ارقام/لاینهای حامل ژنهای مقاومت گفته شده، در انجام تلاقیهای لازم برای تولید ارقام مقاوم به بیماری زنگ سیاه در کشور توصیه میشود.