ظاهر احمدی پور - دانش آموخته کارشناس ارشد مهندسی منابع آب، دانشگاه ارومیه
مهدی یاسی - دانشیار مهندسی رودخانه، گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه

- از عوامل اصلی بحران دریاچه ارومیه، کاهش سهم جریان ورودی از رودخانه ها به دریاچه در چند دهه گذشته، در اثر مصرف زیاد آب در بخش کشاورزی بوده است. در روند احیای دریاچه ارومیه، تخصیص سهم جریان زیست محیطی برای هر یک از ده رودخانه اصلی، و تضمین تداوم جریان تا دریاچه، از راهکارهای اصلی و پایدار است. هدف اصلی در تحقیق حاضر، ارزیابی حداقل جریان زیست محیطی رودخانه ها در ماه های مختلف سال بوده است. این مقاله، نتایج ارزیابی جریان زیست محیطی در یک رودخانه شاخص در ساحل غربی دریاچه ارومیه (رودخانه نازلو) را از تلفیق روش های موجود اکو-هیدرولوژیکی- هیدرولیکی ارائه می کند. از روش اکولوژیکی شبیه ساز زیستگاه برای اطمینان از تامین نیاز گونه های حیاتی رودخانه (سیاه ماهی، سیاه کولی و زردک ماهی)؛ و از روش کیفیت آب برای کنترل آستانه تحمل گونه ها به آلوده کننده های آب استفاده شده است. برآورد بده جریان زیست محیطی از روش های هیدرولوژیکی، عموما بیش از پتانسیل آبدهی رودخانه در ماه های کم آبی (تیر تا بهمن ماه) است. روش هیدرولیکی (حداکثر انحنا)، انعطاف پذیری لازم دراختلاف برآورد بده جریان در ماه های مختلف سال را ندارد. غلظت های فسفات در جریان آب رودخانه بیشتر از آستانه تحمل ماهیان است. در این بررسی، ترکیب دو روش شبیه ساز زیستگاه و کیفیت آب با توجه به ظرفیت طبیعی آبدهی رودخانه، و به شرط تامین حداقل عمق و سرعت برای گونه معرف آبزیان، برای حفاظت از سامانه حیاتی رودخانه نازلو در نظر گرفته شد. نتایج نشان می دهد که برای حفاظت رودخانه نازلو در حداقل شرایط زیست محیطی قابل قبول، توزیع پیوسته جریان از حداقل 8/0 (در مرداد و شهریور) تا حداکثر 0/8 مترمکعب بر ثانیه (در اردیبهشت)، در طول رودخانه و تا ورود به دریاچه ارومیه باید تامین شود.

جریان زیست محیطی, روش های اکو- هیدرولوژیکی- هیدرولیکی, رودخانه نازلو, دریاچه ارومیه