نقد و بررسی استدلالات حکیم سبزواری در اثبات مسئله اتحاد عاقل و معقول

حکیم سبزواری که از مدافعین مسئله اتحاد عاقل و معقول است علاوه بر شرح و تقریر براهین صدرالمتالهین خود، براهینی را در اثبات این مسئله اقامه کرده است. در این پژوهش سه برهان  ماده و صورت؛  تجرد معقول؛ و تبدیل مشتق به مبدا که از براهین ابتکاری وی می باشند، مورد نقد و ارزیابی صوری و مادی قرار گرفته اند. برهان ماده و صورت دچار مصادره به مطلوب است که در آن اصل مدعا در برهان اخذ شده است.  برهان تجرد معقول، مخدوش و اساسا باطل است؛ زیرا در مقدمه سوم این برهان خلط فاحشی میان حمل اولی و حمل شایع رخ داده است. در برهان سوم نیز تبدیل عاقل و معقول به عقل به معنای اتحاد آن دو نخواهد بود. بنابراین، هیچ یک از سه برهان، در جهت اثبات مدعای اتحاد عاقل و معقول تام نیست و توانائی اثبات مدعا را ندارد. صورت بندی براهین و نقدها همگی نو و حاصل تاملات نگارندگان می باشد.

کلیدواژه ها:

اتحاد عاقل و معقول ، معقول بالذات ، تجرد علم ، ملاصدرا ، حکیم سبزواری