ارزیابی نگرش جوامع محلی در زمینه تخریب جنگل ها و مراتع در استان چهارمحال و بختیاری

منابع طبیعی طی قرن ها بستر زیست، تولید و معیشت جمعیت های انسانی، خصوصا جوامع محلی بوده است. پس از فروپاشی نظام بهره برداری سنتی و به دنبال آن تغییر و تحولات اکولوژیکی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حتی فنی و سیاسی تخریب منابع طبیعی خصوصا در حوزه جنگل و مرتع شدت یافته است. از همین رو، مدیران، تصمیم گیران و سیاست گذاران حوزه منابع طبیعی به دنبال شناسایی عوامل تخریب منابع طبیعی و یافتن راهکارهایی برای مهار آنها بوده اند. اخیرا با تغییر و بهبود رویکردها در مدیریت منابع طبیعی، لزوم توجه به نقش، دیدگاه و نگرش جوامع محلی به عنوان بهره برداران مستقیم، در سطوح سازمانی و برنامه ریزی کلان به رسمیت شناخته شده است. در این راستا، مطالعه حاضر نگرش جوامع محلی در زمینه تخریب جنگل ها و مراتع استان چهارمحال و بختیاری را مورد بررسی قرار می دهد. داده های مطالعه از 42 روستای هدف در 22 حوضه آبخیز و 9 شهرستان استان چهارمحال و بختیاری استخراج شده است. عوامل تخریب منابع طبیعی (جنگل ها و مراتع) مورد بررسی در این مطالعه با استفاده از مطالعات گذشته و هم اندیشی های کارشناسی احصا و استخراج گردیده است. سوالات چند گزینه ای عوامل عمده تخریب جنگل و مرتع شامل جرای دام، قاچاق چوب و زغال، بیکاری و مشکلات معیشتی، زراعت دیم در زیراشکوب، تصرفات غیرقانونی، ریشه کنی گیاهان دارویی و صنعتی و آتش سوزی مبنای تدوین پرسشنامه قرار گرفتند. علاوه بر این، راهکارهای پیشنهادی احصا و کدگذاری شدند. با لحاظ 30 پرسشنامه در هر روستای هدف؛ در مجموع تعداد 1260 فرم پرسشنامه در استان تکمیل گردید. در این مطالعه میانگین بار اهمیت عوامل تخریب و فراوانی راهکارهای پیشنهادی برای هر شهرستان و در نهایت استان محاسبه شد. نتایج نشان داد در 6 شهرستان چرای دام، در 5 شهرستان بیکاری و مشکلات معیشتی، در 5 شهرستان آتش سوزی، در 4 شهرستان قاچاق چوب و زغال، در 4 شهرستان تصرفات غیرقانونی و در 3 شهرستان ریشه کنی گیاهان دارویی و صنعتی به عنوان یکی از سه عامل اصلی تخریب جنگل ها ومراتع معرفی شدند. در مجموع در استان چهارمحال و بختیاری، بیکاری و مشکلات معیشتی، چرای دام و آتش سوزی به عنوان سه عامل اصلی تخریب جنگل ها ومراتع استخراج شدند. علاوه بر این، در مجموع، راهکارهای توسعه معیشت های جایگزین، برگزاری دوره های آموزشی و برخورد با مخلفین سه راهکار اصلی پیشنهادی جوامع محلی بوده است. با دقت نظر در نتایج به دست آمده، می توان اذعان داشت جوامع محلی ارزیابی واقعی نسبت به عوامل تخریب داشته اند و راهکارهای ایشان نیز منطبق با نیاز و در راستای توقف یا مهار آن عوامل بوده است.

کلیدواژه ها:

تخریب جنگل و مرتع ، جوامع محلی ، چرای دام ، معیشت ، استان چهارمحال و بختیاری