سیدمهران طباطبایی - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه اصفهان

رابطه علم و دین از جمله مسائلی است از قرن شانزده و هفده میلادی همواره محل مناقشه بوده است. صدرالمتالهین و سروش ، دین را کامل و تمام می دانند که برای ادراک آن نیازمند فهمی به وسعت جهان هستی هستیم. دین، ثابت است؛ اما معرفت دینی بسبب ناتوانی فهم آدمیان از ادراک حقیقت تام، نیازمند تجدد و تکامل است. این تکامل در سایه توجه تام به همه علوم در تفسیر دین حاصل خواهد شد؛بطوریکه مجموع انسان و قرآن و طبیعت و شریعت بر روی هم یک کتاب است که برخی برخی دیگر را تفسیر می-کند. علوم نیز از یکدیگر متاثر خواهند شد و بنحوی از انحاء با تغییر یکی، علوم دیگر نیز دگرگون می-شود.صدرا و سروش بر این مطلب متفق اند که علم ذاتا دینی و غیر دینی نیست بلکه انگیزه ها رنگ الهی یا غیرالهی به علوم خواهد داد.شایان ذکر است، سروش در مقام فهم دین، تنها به تبیین نقش علوم متعارف می پردازد و اولویت و ترتیب و ترتبی برای علوم در مقام فهم دین قایل نیست؛اما از نظر صدرالمتالهین، علم الهی همچون سنگ آسیابی است که باید در فهم دین، علوم گرد آن بچرخد تا بتوان به درک متوازن و صحیح از دین دست یافت. صدرا علوم متعارف را همچون قشری در فهم دین می داند که اگر از کشف قدسی استمداد نشود، حقیقتی از دین نصیب نخواهد شد و علوم به مقدار تقرب به این معرفت، می بایست، معیار فهم دین قرارگیرد.

علم، دین،شریعت، عبدالکریم سروش، صدرالمتالهین