محسن عمیق - استادیار مرکز معارف اسلامی دانشگاه صنعتی اصفهان
محمدصادق ابراهیمی - استادیار گروه توسعه روستایی دانشگاه صنعتی اصفهان

اهمیت بعد زمان در درک جهان و هستی موضوعی قابل توجه و مهم می باشد. ارتباط زمان با فضا و مکان به عنوان یکی از مهمترین ویژگی های زمان قابل درک است این ارتباط و دیدگاه حاکم بر افراد می تواند جهت گیری کلی فکری و اعتقادی انسان را مشخص نماید. در این راستا دو دیدگاه کلی را می توان از هم متمایز نمود عده ای اعتقاد به وجود زمان، به عنوان بعد چهارم حاکم بر جهان داشته و عده ای دیگر نیز معتقدند چیزی به عنوان زمان، حقیقت بیرونی ندارد. به طور مثال کانت معتقد است که زمان ساخته ذهن است و در واقعیت بیرون وجود ندارد در حالیکه در فلسفه اسلامی اگرچه دیدگاه های متفاوتی در این رابطه وجود دارد اما می توان گفت که جهت کلی آن، بر اصالت زمان بوده البته گاهی زمان عرض و گاهی جوهر در نظر گرفته می شود ولی بر اصالت و حقیقت آن تاکید شده است. این مقاله به بررسی صحت و سقم ادعاهای مذکور نپرداخته و فقط اشاره به اهمیت بعد زمان در درک و بینش نسبت به جهان می پردازد. به نظر می رسد شناخت بعد زمان به عنوان یکی از ابعاد حقیقی می تواند در نوع و میزان شناخت افراد انسانی از ماهیت و کلیت جهان تاثیرگذار باشد.

زمان، جهان، شناخت، ابدیت، بعد چهارم