محبوبه رحیمی - دانشجوی دکتری علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران
وحید روحی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
عبدالرحمان محمدخانی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
علی اکبر فدایی تهرانی - دانشیار گروه گیاه پزشکی دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
عباس یداللهی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران

به منظور بهینه سازی گیاه دارویی نسترن وحشی (Rosa canina L.) بهعنوان مهمترین پایه گل رز و نیز با هدف دستیابی سریع به کالوس مناسب جهت استفاده از مزایای ویژه ی آن، تحقیق حاضر انجام پذیرفت. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا0 تصادفی با دو فاکتور محیط کشت 1/2 MS) و (1/4 MS و غلظتهای مختلف توفوردی 0)، 1، 2/5، 4 و 5/5 میلی گرم در لیتر)، در چهار تکرار انجام شد. قطعات گره دار 1/5 سانتیمتری از قسمت میانی شاخه های فرعی میانه تاج درختچه ای در مرحله میوه دهی تهیه شدند. ارزیابی نتایج، یکماه پس از کشت، بر اساس تغییر شکل (آمادگی برای ورود به مرحله تولید کالوس) و کالوس زایی ریزنمونه ها صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته مربوط به 1/2 MS بوده است. غلظت چهار میلی گرم در لیتر توفوردی، بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته در ناحیه اطراف جوانه و غلظت 2/5 میلی گرم در لیتر آن، بیشترین درصد ریزنمونه تغییر شکل یافته در دو سر و سرتاسر ریزنمونه را نشان دادند. همچنین، بیشترین درصد ریزنمونه کالوس زا در یک سر و دو سر ریزنمونه در تیمار فاقد هورمون مشاهده شد. بیشترین وزن تازه و خشک کالوس متعلق به غلظتهای بیشینه توفوردی و تیمار 1/2 MS حاوی 2/5 میلی گرم در لیتر بود. پدیدار شدن کالوس در قاعده برگچه های متصل به محور برگ گیاهچه های درون شیشه ای (همزمان با زرد شدن برگ) مستقر بر ریزنمونه تنها متاثر از کاربرد توفوردی نبود. ظهور این پدیده به احتمال زیاد حاکی از اهمیت غلظت ترکیبات محیط کشت (آلی و معدنی) و زمان اخذ ریزنمونه (تعیین کننده تعادل هورمونهای درونی و میزان ذخیره کربوهیدرات) میباشد.

برگچه، ریزنمونه، زرد شدن، گیاه دارویی، هورمون.