زهرا گودرزی - مربی، گروه مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت دامغان، دانشگاه علوم پزشکی سمنان، سمنان، ایران
اسماعیل کرمی - دانشجوی دکترای مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
علیرضا دهدشتی - دانشیار، گروه مهندسی بهداشت حرفه ای، دانشکده بهداشت دامغان، دانشگاه علوم پزشکی سمنان، سمنان، ایران

مقدمه: کارگران شاغل در فرایند تولید صنایع داروسازی در معرض ترکیبات شیمیایی گوناگون به ویژه تسکین دهنده ها، آنتی بیوتیک ها، هورمون ها قرار می گیرند. این مواد شیمیایی ممکن است بر روی بسیاری از ارگانهای بدن خصوصا بر روی کبد و کلیه اثرات زیان باری را داشته باشند. هدف از انجام این مطالعه، بررسی استرس اکسیداتیو در کبد و کلیه کارگران صنایع داروسازی که با مواد شیمیایی تشکیل دهنده داروها مواجهه داشته اند بوده است.روش تحقیق: این مطالعه مقطعی بوده که به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شد و تعداد 198 کارگر تولید دارو انتخاب شدند. اطلاعات دموگرافیک و نتایج آزمایشات بیوشیمیایی خون از طریق پرونده های پزشکی استخراج شد. ارتباط متغیرهای مستقل که شامل استعمال سیگار، سابقه کار، سن و فشار خون بر متغییرهای وابسته که تعیین سطح آنزیم کبدی مانند ASTو ALTو آنزیم های کلیوی BUNو کراتنین با استفاده از آزمون های آماری کروسکال واریس و یومن ویتنی و اسپرمن بررسی و نتایج در گروه های تعریف شده با هم مقایسه گردید.یافته ها : میانگین و انحراف معیار سطح آنزیم های کبدی ALT ( میانگین=77/39 و انحراف معیار=05/7 ) و AST (میانگین=07/35 و انحراف معیار=88/6) و آنزیم های کلیوی BUN (میانگین=33/20 و انحراف معیار=48/5) و کراتنین(میانگین=19/1 و انحراف معیار=05/0) بوده است. مقایسه میانگین سطح آنزیم های کبدی و کلیوی با مقادیر نرمال تفاوت معناداری داشته است (p=0.01). در این مطالعه از نظر آماری ارتباط معنی داری بین متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته در سه گروه سیگاری، غیر سیگاری و قبلا سیگاری که در مواجهه با مواد شیمیایی داروسازی بودند مشاهده گردید (p=0.01).نتیجه گیری: مواجهه با عوامل شیمیایی در صنایع داروسازی می تواند باعث تغیرات قابل ملاحظه ای در سطح آنزیم های استرس اکسیداتیو در کبد و کلیه گردد. همچنین عوامل فردی و عوامل محیطی می تواند تغییرات آنزیمی را تحت تاثیر قرار دهد. در برنامه های خدمات بهداشت حرفه-ای لازم است علا وه بر کاهش مواجهه با ترکیبات شیمیایی معلق در هوا، عوامل فردی و شغلی نیز مورد توجه قرار داده شوند.

ALT ، AST، BUN، Creatinine و استرس اکسیداتیو.