بهروز کارخانه ای - مدیرعامل جمعیت هلال احمر همدان و عضو هیئتعلمی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
هادی نیری - استادیار، گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه کردستان، کردستان ایران
محمود سوری - کارشناسی ارشد مخاطرات محیطی، استان همدان، ایران

زمینه و هدف:زندگی انسان از نخستین روزها تاکنون همواره با خطرهای ناشی از بلایای طبیعی همراه بوده است. استقرار فلات ایران بر روی پهنه پرحادثه کره زمین، ازجمله کمربند زلزله آلپ – هیمالیا شرایطی را به وجود آورده که وقوع انواع بحرانهای طبیعی و به دنبال آن انسانی اجتناب ناپذیر است. شهرستان نهاوند دریکی از حساسترین نقاط این فلات قرارگرفته است بطوریکه وضعیت مورفولوژیک شهرستان نهاوند و قرارگیری آن دریکی از نقاط زلزله خیز )گسل اصلی زاگرس( ایران که منجر به رویارویی مداوم این شهرستان با پدیده طبیعی زلزله شده، شایسته است جهت دستیابی عملی به روشها و راهکارهایی منسجم جهت مقابله و برخوردی منطقی و به حداقل رساندن ابعاد فاجعه آمیز چنین رخدادی این پژوهش صورت گیرد به دلیل اینکه اولین نکته اساسی در مرحله پاسخگویی در مدیریت خطر حوادث و بلایا که مستلزم مطالعه دقیق است، انتخاب بهینه مراکز امداد و نجات جهت دسترسی و پوشش حداکثری مناطق آسیبدیده در کمترین زمان به دلیل اهمیت نجات جان افرادی که در معرض خطر قرارگرفته اند، در مرحله پیشگیری مسئله مهمی تلقی میگردد. تحقیق حاضر از یکسو در زمره تحقیقات کاربردی است، زیرا هدف آن بهتر نمودن وضعیت پراکنش مراکز امداد و نجات است. و از سوی دیگر تحقیقی بنیادی است، زیرا هدف آن کشف ویژگیهای عمومی و اصول کلی این مراکز است.روش کار: پژوهش پیش رو بر آن است مکانیابی استقرار مراکز امداد و نجات را در زلزله احتمالی نهاوند پیش بینی کند. که در صورت وقوع حادثه استقرار این مراکز در کمترین زمان میسر گردد. بدین منظور مکانیابی و پهنه بندی جهت این مراکز با توجه به معیارهایی چون راه ارتباطی، تمرکز جمعیتی، تراکم روستایی، فاصله از گسل و...‎ با بهره جستن از سیستم اطلاعات جغرافیایی GI و نرم افزارTerrset IDRI I با استفاده از روش فازی- اچ پی ) )FAH به صورت تلفیقی انجام شده است.یافته ها: یافته ها نشان داد پس از همپوشانی تمام لایه های فازی و ارزش گذاری شده سازگار و ناسازگار 12 درصد از محدوده نهاوند از پتانسیل لازم برای استقرار این مراکز برخوردار است که در طول دشت نهاوند پراکنده هستند و تمام روستاها و شهر را پوشش می دهند.نتیجه گیری: استقرار در نزدیکی مناطق پرجمعیت و راه های اصلی مهمترین عامل در مکانیابی این مراکز میباشد. معیارها و روشهای تصمیم گیری به کاررفته در این پژوهش برای دیگر شهرهای کشور پیشنهاد میگردد.

مدیریت خطر حوادث و بلایا، مراکز امداد و نجات، مخاطره زلزله، فرآیند سلسله مراتبی AHP –GIS, Fuzzy