حسن وحدانی چرزه خون - دکترای شهرسازی ، استادیار گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر ، دانشگاه بجنورد.
مالک ناجی - کارشناسی ارشد طراحی شهری.
سعید رفیع پور - دکترای شهرسازی ، استادیار گروه مهندسی شهرسازی، دانشکده هنر ، دانشگاه بجنورد.

فرم وساز مان فضایی شهردارای تعامل دوسویه با همدیگر می باشندفرم شهرها زاییده تحولات وتوسعه ادواری شهرهاست که در جریان پیدایش وتوسعه خود موجد سازمان فضایی خاص برای شهرها می گردند وبالعکس ممکن است سازمان فضایی شهرفرم خاصی را به شهر تحمیل نماید وموجب پیدایش مسائل شهری گردد.که این موضوع در قالب مورفولوژی شهری وشیوه های مختلف تحلیل سازمان فضایی شهرقابل تحلیل وبررسی می باشد.هدف عمده این پژوهش، توجه علمی به مقوله فرم وسازمان فضایی شهر سراب وکشف ابعاد موضوع والگو دهی تحلیل فرم وسازمان فضایی به شهرهای هم سطح ومشابه می باشد.همچنین اهداف خرددیگری نظیرحل مسائل شهری ناشی از فرم وسازمان فضایی نا مطلوب، تمرکز زدایی از بخش مرکزی شهرباخارج کردن فرم وسازمان فضایی شهرسراب از حالت تک هسته ای،حل معضل ترافیک مرکز شهر،رونق اقتصادی واجتماعی شهر،تحقق عدالت اجتماعی در توزیع خدمات از یافته هاوپیشنهادات این پژوهش متصور می باشد. مورفولوژی شهری رشته ای است که فرآیند ساخت شهر و نتایج ومحصولات آن را بررسی می کند. (MOUDON,1998:141) ، به نقل ازپورمحمدی ودیگران 2:1390 سازمان فضایی عبارت است از ترتیب و توزیع نظام یافته واحدهای یک مجموعه در فضا، در راستا ی عملکرد عمومی مجموعه. آسایش،حسین . 146 ,1379در این پژوهش فرم شهر سراب در ادوار مختلف توسعه فیزیکی شهر،با تاکید برعناصر کلیدی ریخت شناسی شهری شهری کانزن مورد بررسی قرارگرفته است همچنین سازمان فضایی شهربا توجه به سطوح افقی وعمودی سازمان فضایی مورد بررسی قرارگرفته است ودرانتهاپیشنهاداتی جهت بهبودفرم وسازمان فضایی شهر ارائه گردیده است.سراب با فرم شبه شعاعی خود وعدم انتظام سازمان فضایی شهر،به لحاظ ویژگی های خاص منطقه ای وفرامنطقه ای دارای پتانسیل هایی جهت رشد فیزیکی واقتصادی واجتماعی است که فرم وسازمان فضایی نامطلوب، مانع بهره برداری لازم ازاین پتانسیل ها گردیده است .این شهر دارای نقش وکارکرد خدماتی بوده واز شهرهای متوسط در تقسیم بندی سلسله مراتبی محسوب می گردد.تک هسته ای بودن شهر سراب (مرکز شهر)بادارا بودن فرم شعاعی وتمرکزعملکردها وفعالیتهای عمده در این هسته موجب پیدایش مسائل شهری متعددگردیده است که ازجمله این مسائل، خفگی روزافزون مرکز شهر،تحمیل ترافیک سنگین به این هسته در اثر تمرکز گرایی شدید،ناعدالتی اجتماعی در توزیع خدمات شهری می باشد.همچنین سازمان فضایی نامطلوب شهراز جمله عدم پیوند قوی ساخت اصلی شهر،غیر اصولی بودن سلسله مراتب عمودی وافقی، به حاد شدن مسائل شهری کمک کرده ونیزعدم وجود فضای لازم برای ایفای نقش خدماتی شهر،فرصت استفاده شهر از موقعیتهای رشد ورونق اقتصاد شهری ومعیشت شهر نشینان راسلب نموده است. با ایجاد هسته های جدید شهری وفضاهای شاخص عمومی، باتوجه به پتانسیل های فیزیکی واقتصادی واجتماعی موجود،می توان سازمان فضایی شهر را بهبود بخشید وهمچنین با توجه اصولی به لایه های ریخت شناسی می توان به اصلاح وبهبودی فرم شهر کمک کردتا مسائل شهری مرتفع گردد.

فرم،سازمان فضایی،توسعه ادواری،هسته شهری،لایه های ریخت شناسی