نوید سعیدی رضوانی - استادیار دانشکده شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین
شهرام فرهمند - جستارگر دوره دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

یکی از روش های رایج در رشته شهرسازی و برنامه ریزی شهری، استفاده از مدلهای پیشبینی براساس معادلاتی ناشی از شناخت وضع موجود (و گذشته) و تسری آنها بر مبنای معیارها، متغییرها، و فرمولها و معادلات، برای پیشبینی آینده است. یکی از روشهای پیشبینی، در زمینه شناخت رشد و شکل شهرها میباشد، که خود دربرگیرنده متغییرهای فروانی است. در گذشته این پیش بینی ها، جهت بدست آوردن جمعیت، اشتغال، و جهات توسعه، مورد توجه قرار می گرفتند ولی اکنون انتظار تصور کاملتری از آینده است. با توجه به توسعه علوم رایانهای، و ایجاد شاخه های علمی انواع پیش بینی ها، از سطح رشد سلولهای سرطانی تا برهمکنش ستارگان، مدل ها و برنامه های مزبور مورد توجه رشته شهرسازی نیز، برای مدلسازی های این رشته قرار گرفته است. سرعت و گسترش تحولات کالبدی فضایی در شهرها به واسطه ساختار پیچیده آنها به حدی است که با استفاده از روشهای سنتی نمیتوان بیان درستی از تحولات آینده داشت و نیاز به مدلی همراستا با درج این پیچیدگی در ساختار آنها احساس میشود خیرالدین و سالاریان، 1394:1 یکی از این روشها بهره گیری از مدل اتوماتای سلولی است. این مدل، روشی کارآمد در تشریح فرآیند رشد شهری و ابزاری مفید برای ارزیابی پیامدهای اجتماعی و محیطی سناریوهای مختلف برنامه ریزی معرفی شده است. راضیه رضازاده و میراحمدی، 1388:1 این مدل در چندین پروژه اجرایی مشاورین، مقاله محققین و همچنین تز و پایان نامه های دانشجویی مورد استفاده قرار گرفته است و نتایج آن مطلوب ارزیابی شده است. این در حالی است که بر اساس خصوصیات ذاتی و برنامهای این روش، در ماهیت خود و همچنین اجرا، دارای معایبی است که باعث عدم قطعیت در ترسیم شکل صحیحی از آینده شهرها میشود. در این جستار ضمن بررسی ساختار روش اتوماتای سلولی و موارد کار شده به معرفی اجمالی از معایب و کاستیهای این روش پرداخته میشود.

روش اتوماتای سلولی، پیشبینی رشد شهری، مزیتها، معایب