معینه السادات حجازی - عضو هیئت علمی گروه صنایع دستی، دانشگاه بجنورد

مازندران دارای سابقه ای کهن از دوران پیشاتاریخی تا دوران اسلامی است. این منطقه و سایر استانهای همجوار آن که در نوار شمالی رشته کوه البرز واقع شده اند، به اقتضای جغرافیایی محصور در حصار طبیعی کوهستانی_جنگلی میباشند. حصار طبیعی نوعی انحصار زبانی، فرهنگی، هنری و معماری ایجاد کرده است. یکی از بارزترین نمودهای فرهنگی این منطقه، معماری تاریخی و بومی آن است. آنچه امروز از معماری تاریخی مازندران به جای مانده، در معدود مواردی برگیرنده منازل، حمام ها، کاروانسراها، بازارها و... بیشتر شامل بناهای مذهبی میباشد؛ که مساجد، امامزادگان، سقاتالارها و تکایا تجلی آن میباشند . در بین انواع ابنیه مذهبی بیشتر بنای تاریخی باقیمانده که شاخصه معماری منطقه میباشند، برجهای تدفینی به ویژه برجهای دوران تیموری هستند. پژوهش حاضر به دنبال بر شناخت انواع گونه های تزیینات وابسته به معماری، نقوش و طرح های مستتر در برج تدفینی زین العابدین ساری است. در این راستا بنای مورد نظر مورد مطالعه میدانی و کتابخانه ای قرار گرفت. گفتمان تاریخی-تحلیلی روش پژوهش در این مقاله میباشد. این پژوهش در پی پاسخ-گویی به پرسش های زیر است:با توجه به حصار طبیعی-جغرافیایی میان خطه شمالی کشور با سایر نقاط فلات مرکزی ایران، در طول دوران اسلامی کدامین نوع از تزیینات وابسته به معماری در بناهای مذهبی تاریخی مازندران خاصه برج تدفینی زین العابدین نمود بیشتری یافته تکنیک ها و فنون به کار رفته در این برج آرامگاهی چه بوده است انواع تزیینات به لحاظ طرح، نقش و رنگ شامل چه مواردی بوده است نتایج پژوهش حاکی از آن است که بنای مرقد امامزاده زین العابدین در مرکز شهر و در بافت تاریخی شهر ساری متعلق به امرای مرعشی مازندران است. مصالح عمده به کار رفته در بنا آجر و مهره کشی در ساختار بنا، چوب به صورت درودگری، گرهچینی و منبت در ساخت در، نورگیر پنجره و صندوق مزار، و کاشی معرق با رنگ غالب آبی لاجوردی در داخل و خارج بنا بستر انتقال مفاهیم کتیبه ها و نقوش تزیینی گیاهی و هندسی بوده است. به نظر میرسد الگوهای کلی معماری اسلامی دوره تیموریان در این بناها نیز به کار رفته است.

مازندران، دوران اسلامی، بناهای مذهبی، تزیینات