نقش شاهنامه در تحکیم و گسترش زبان فارسی موضوع: (کارکرد های جامعه شناختی شاهنامه در ادبیات ایران)

جامعه شناسی ادبیات بررسی متون ادبیات از دیدگاه جامعه شناختی است. به عبارتی ، شامل هر نوع از انواع انشاء به نظمیا نثراست که توسط نویسنده ای خاص در شرایط اجتماعی خاص به رشته تحریر در آمده است . از سوی دیگر جامعهشناختی یا علم مطالعه جامعه، هم مشاهده، هم توصیف پدیده های اجتماعی وهم تنظیم و کاربرد یک طرح مفهومهمساز، در باره ی این پدیده ها را شامل می شود. به دلیل پرسش هویتی متعدد ایرانیان است که نویسندگان سعیکرده اند با تالیف کتاب های تاریخی و سفرنامه ها جواب دهند. در حالیکه ادبیات دارای یک منبع غنی است که میتوان لااقل همپای دو منبع قبل مورد بررسی قرار داد که تا کنون کمتر به آن توجه شده است .این منبع عظیم شاهنامهحکیم فردوسی است. ولی رجوع ما به شاهنامه فردوسی عمدتا از حیث جنبه ادبی آن صورت می گیرد و معمولا نیز بهمدح و ستایش های تکراری ختم می شود که فردوسی سراینده هویت ملی ما است و پاسدار زبان فارسی و هنرمندیگرانمایه. به ندرت شناخت ما از این کتاب سترگ از این سطح فراتر رفته و به کنکاش انتقادی در ویژگی های این هویتملی راه یافته است. حال آنکه پژوهش در شاهنامه دست کم به معنای گذر از گفتارهای ستایش آمیز و کنکاش در زمینهو زمانه یی است که فردوسی این اثر را در آن پدید آورده است، تا دریابیم که از منظر تیزبین حکیم طوس هویت ایرانیچه ویژگی هایی دارد و چه سرنوشت تاریخی را تجربه کرده تا به عصر او انجامیده است . واین مهم با یک دیدگاهدیالکتیکی انجام می شود؛ این دیدگاه ادبیات را نظام زیبایی شناختی مستقلی می داند که بانظام مستقل جامعه شناختیتلفیق می گردد و آثار ادبی تجلی گاه این آمیزش هستند .با این مبانی نظری به کارکرد های جامعه شناختی ادبیاتشاهنامه پرداخته ایم تا آنجا که توانسته ایم سعی کرده ایم تاثیر گذاری های شاهنامه بر زبان و روحیات و ذوقیات وشعور ایرانیان و نیز شاهنامه واکنش هنری در برابر ساختارهای اجتماعی در قالب ساختارهای کلامی و زبانهای جمعی را جلوه گر ساخته ،همچنین سنت های (ادبی و اجتماعی) و حقایق تاریخی شاهنامه که قابل رد کردن یا نادیده انگاشتننیست. (نمود زوایای تاریک تاریخ) را با شواهدی بارز نماییم و با انعکاس و بازآفرینی تحولات اجتماعی- فرهنگی در شاهنامه و نیز نشان دادن بازتاب های ذهنی فردوسی در شاهنامه سعی شده است تا اکثر کارکرد های جامعه شناختیادبیات در شاهنامه را نشان دهیم هر چند کار کردهای ادبی جامعه شناسی ادبیات شاهنامه از موضوعات مرتبط و موردعلاقه نگارندگان است به عنوان پیشنهادهای پژوهشی آتی ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

شاهنامه ، جامعه شناسی ادبیات ، تاثیر گذاری ، واکنش هنری ، سنت ها ، حقایق تاریخی ، بازآفرینی ، بازتاب های ذهنی