فرهاد عیسایی - دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان، دبیر و مدرس مراکز آموزش عالی استان آذربایجان شرقی
میکائیل رسولزاده - دکتری جامعه شناسی - فرهنگی دانشگاه تهران، دبیر و مدرس مراکز تربیت معلم استان آذربایجان شرقی

شاهنامه یکی از آثار بزرگ حماسی جهان و بزرگ ترین اثر حماسی زبان فارسی است. شاهنامه، داستان جنگها و صلح ها،پادشاهی ها، دلاوری ها و انتقام ها، تمدن ها و فرهنگ ها، بزم ها و کشورگشایی هاست. شاهنامه داستان زندگی هاییاست که در مسیرهای ناآرامی قرارگرفته و رنگ اساطیری و غیرعادی به خودمی گیرند و افراد در موقعیت های مختلفرفتارهایی ازخود بروزمی دهند که قابل درک و باور نیست و گاه نیز بسیار صمیمی و عادی می شوند. در معرکه هایجنگ رفتارهای متفاوتی ازبزرگ ترین پهلوانان مشاهده می شود که گاه ارزشمند و قابل ستایش و گاه دور از انتظار و بیرحمانه به نظر می رسد. تضاد، آوردن دو کلمه با معنی متضاد است در سخن برای روشنگری، زیبایی و لطافت آن و چونقدرت تداعی دارد از این رو سبب تلاش ذهنی می شود. استفاده از دو مثل مثبت و منفی از مصدرهایی یکسان، ازتضادهای هنرمندانه و از لطیف ترین آنهاست و این توانایی را دارد که موسیقی معنوی لازم را در نظم یا نثر به وجودآورد. این تضاد و یگانگی تضاد در ابتدا و فرجام که در آیات توحیدی خداوند بیان گردیده است نیز می توانیم تضاد ودیاکلتیکی توحیدی یافت البته در آیات زیر جهان نسبیت دور از نظر نیست از جمله در آیاتی که در آن یولج به کاررفته = تضاد یا شب در روز و یا روز در شب آمیخته شده است. در حماسه بزرگ ما، شاهنامه این تضاد علائق وجود داردو در هر قسمی به شکلی چهره می نماید از جمله: تقابل رستم و اسفندیار ... دراین مقاله ضمن بررسی تضاد از حیث آرایهادبی به مطابقه = تضاد = طباق و مکتب تضاد و نیز تضاد در آیات توحیدی خداوند پرداخته و موضع اصلی تضاد درشاهنامه با تقیسم بندی تضاد درون قومی با شاهد تقابل رستم و اسفندیار و تناقض میان رویداد و چشمداشت درداستان ضحاک ،داستان ایرج و سلم وتور ،در داستان رستم و سهراب ،تضاد زال و رودابه،تضاد زال و سام ،تضاد زال وسیمرغ ،تضاد زال و سهراب ،تضاد رودا به پرستندگان ،تضاد رودابه و سیندخت می پردازیم که امیدواریم در تشویقپژوهندگان محترم و بویژه دانشجویان در پی گیری این موضوع موثر واقع شود.

تضاد، مطابقه، طباق، مکتب تضاد، دیاکلتیکی توحیدی، تضاد درون قومی، تناقض میان رویداد و چشمداشت