احمد صالحی کاخکی - دانشیار، دانشکده حفاظت و مرمت، گروه باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان
بهاره تقوی نژاد - استادیار، دانشکده صنایع دستی، گروه صنایع دستی، دانشگاه هنر اصفهان

محراب های گچبری قرن هشتم هجری، از جمله نفیس ترین و پرکارترین محراب های گچبری در دوره اسلامی بهشمار می روند که با تزیینات مفصل و متنوعی آراسته شده است. تزیینات گیاهی، هندسی و کتیبه ها هر یک به تنهایییا در تلفیق با یکدیگر، جلوه هایی از ویژگی های بصری در محرابهای مذکور را به نمایش می گذارد. تعدد و تنوعخطوط و اقلام کتیبه ها و محل کاربرد آن ها در محراب های مذکور از اهمیت کتیبه ها حکایت می کند که غالبا با انواعتزیینات گیاهی یا هندسی، تلفیق شده است. لذا هدف این پژوهش، بررسی انواع تعاملات این تزیینات با کتیبه هایموجود در محراب های گچبری قرن هشتم هجری است. در راستای دستیابی به این هدف، پرسش اصلی این پژوهشچنین است: شاخص ترین ترکیب بندی های گیاهی و هندسی در تعامل با کتیبه نگاری محراب های گچبری قرن هشتمهجری در ایران کدام است روش یافته اندوزی بر اساس پژوهشی میدانی (عکاسی – طرح خطی تصاویر) و با استناد بهمنابع مکتوب انجام شده که روش تاریخی- تحلیلی دارد. نتایج حاصله، حاکی از آن است که کتیبه ها غالبا در زمینه ایاز تزیینات گیاهی چندلایه و پرکار قرار دارد که با قوسهای منحنی یا حلزونی و نقش مایه های اسلیمی (گاه ختایی)آراسته شده است و تعادل مناسبی را در فضاهای پر و خالی، ایجاد نموده در حالی که جهت حرکت ساقه های گیاهینیز، معمولا هم راستا با جهت نوشتارکتیبه ها و از راست به چپ است است. کاربرد ساقه های گیاهی ظریف بانیز، از دیگر ویژگی ها به شمار می رود.

قرن هشتم هجری، محراب های گچبری، کتیبه ها، تزیینات گیاهی، تزیینات هندسی