کاربرد برنامه ریزی کاربری اراضی در تاب آوری ھنگام زلزله نمونه موردی: منطقه ۱۰ شهرداری تهران

زلزله به علت غیر قابل پیش بینی بودن، اتفاق افتادن در زمانی سریع و تلفات بالای جانی و مالی و اختلال در توسعه یک شهر یا منطقه از مهم ترین بلایای طبیعی به شمار میرود . شهر تهران نیز به علت احتمال بالای خطرپذیری به علت وجود سه گسل اصلی مشا، ری و شمال تهران و تعداد زیادی ریز گسل ها خطرپذیری بالایی در برابر زلزله دارد. اما ریسک زلزله در تمامی مناطق تهران یکسان نیست و منطقه ده به علت شبکه در هم تنیده، بافت محصور، تراکم بالای مسکونی، کمبود خدمات و بناهایی با کیفیت پایین از جمله مناطق آسیب پذیر شهر تهران به شمار میرود. به عنوان نمونه عدم وجود فضاهای باز مناسب به منظور پناه گیری در حین زلزله در این منطقه به گونه ای بارز مشهود است. و علاوه بر استاندارد نبودن تعداد این فضاها پراکندگی نامناسب آنها نیز مسائل را مشدد می سازد. به طوری که در محله بریانک مجموعه ای از پارک ها و جود دارد و حال آنکه سایر بخش های منطقه فاقد فضای سبز حتی به میزان حداقلی می باشند. همچنین وضعیت نامناسب کاربری هایی چون مراکز درمانی، مدارس، کاربری های تجاری باعث فروپاشی محله در برابر زلزله خواهد شد و قادر به بازیافت خود پس از زلزله نیز نخواهد بود. رویکرد تاب آوری با توجه به دو بحث کاهش اثرات مخرب زلزله و ایجاد بستر مناسب برای بازیابی دوباره شهرها بعد از زلزله و بازگشت به حالت قبلی، رویکردی جدید است که پس از مطرح شدن در گزارش امنیت انسانی سازمان ملل (۱۹۹۴) به بحثی فراگیر مبدل شده است. ترکیب این رویکرد با ب رنامه ریزی کاربری زمین میتواند ابزاری مناسب جهت کاهش آسیب پذیری بافت ها و تسریع در بازیابی در برابر زلزله داشته باشدروش تحقیق کاربردی و توصیفیتحلیلی- است. به این ترتیب که ابتدا به شناسایی و تعریف عوامل تاثیر گذار در کاهش آسیب پذیری ناشی از زلزله از منظر برنامه ریزی کاربری اراضی پرداخته خواهد شد. و بعد ازآن گردآوری داده ها به دو صورت کتابخانه ای و میدانی و با رویکردی کمی انجام میشود.در سال های طولانی از بدو پیدایش شهر نشینی تا زمان حال، علی رغم تمام تغییرات ساختاری، شهر همواره با واقعیت هایی همراه بوده است که به عنوان مخاطرات طبیعی قلمداد میشوند. در این میان زلزله یکی از مهم ترین و ویرانگرترین مخاطرات بوده است که از دیرباز بشر در پی یافتن راه حلی برای مقابله با آن بوده است. ولی تاکنون موفق به دست یابی دانش فنی مهار زلزله نگردیده است. در این شرایط که بشر با دانش کنونی خود قادر به کنترل زلزله نمیباشد باید در فکر راه های برای کنترل آسیب های ناشی از زلزله بود. رویکرد تاب آوری در برابر زلزله به عنوان رویکردی نوین بر کاهش آسیب پذیری بافت ها از زلزله و ایجاد زمینه های لازم برای بازیبابی شهرها پس از زلزله مطرح گشته است. برنامه ریزی کاربری زمین، مجموع تصمیمات و اقداماتی است که منجر به کاهش تلفات و خسارات ناشی از زلزله در سطح شهر می گردد. پهنه ی سرزمین ایران به لحاظ استقرار در کمربند زلزله خیزی جهان، بطور متوسط هر ۵ سال شاهد یک زلزله بالای ۷ ریشترمیباشد.هدف این پژوهش بررسی میزان تاب آوری بافت منطقه ۱۰ شهرداری تهران پس از زلزله میباشد. نتایج بدست آمده در طی تحقیق نشان میدهد تمرکز جمعیت، بافت های فرسوده، محصوریت بافت ها، اسکلت بندی نامناسب بناها و عدم پراکنش صحیح کاربری های فضای سبز، کاربری امدادی و درمانی و کاربری های خطرزا باعث آسیب پذیری شدید بافت در برابر زلزله میشود.همچنین طبق تحقیقات انجام شده میتوان گفت در صورت برنامه ریزی کاربری زمین شامل ارتقای فضای سبز، استحکام ساختمان ها، مکان یابی مناسب کاربری هاس حساس از جمله مدارس و کاربری درمانی و کاربری های خطرزا از جمله کارگاه ها و پمپ بنزین میتوان تا حدودی زیادی تاب آوری بافت را در برابر زلزله بهبود بخشد.

کلیدواژه ها:

زلزله ، آسیب پذیری ، تاب آوری ، برنامه ریزی کاربری اراضی