پیام آرین پور - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران،
مهدی توکلی - استادیار معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

بافت شهری با ترکیب جمعیتی اغلب مهاجر، طی نیم قرن گذشته در معرض تحولات ناشی از نا آگاهی بوده است و مسکن بیش از هر فضای معماری، تحت تاثیر ناهنجاری ها قرار گرفته و به تبع آن فرهنگ و روابط اجتماعی را تغییر داده است. برای ارتقای کیفیت فضاهای مسکونی و تغییر نگرش مردم به مسکن، از راهبردهای اساسی، طراحی بر اساس معیارهای اجتماعی و فرهنگی مانند تعاملات اجتماعی و نحوه ارتباط آن با فضاهای منفی است. پرسش هایی که در این خصوص بیان می شوند، از این قرارند که آیا ارتباطی میان ایجاد فضاهای منفی در مجتمع های مسکونی و افزایش تعاملات اجتماعی برقرار است و چه عواملی در ساماندهی به فضاهای منفی مجتمع های مسکونی تاثیرگذار هستند در راستای این سوالات، فرضیه هایی شکل گرفت که برای افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین می توان از طریق تاکید بر خلق فضاهای منفی معماری و ایجاد سلسله مراتب در این مجتمع ها استفاده کرد و همچنین یکی از مهم ترین عوامل موثر در افزایش تعاملات اجتماعی کنترل ازدحام در این محدوه ها می باشد. بر این اساس تعداد 278 پرسشنامه شامل 24 پرسش در سه مجتمع مسکونی شاخص در شیراز، جهت تعیین میزان رضایت ساکنین از فضاهای منفی و تعاملات اجتماعی توزیع و تحلیل شد. روش گردآوری داده ها از نوع میدانی می باشد و روش تحقیق نیز کیفی است و لذا گردآورنده نقش مهمی در تجزیه و تحلیل اطلاعات دارد. برای بررسی فرضیه ها که در مورد خصوصیتی از جامعه هستند از آزمون تی تک نمونه ای و از آزمون فریدمن برای مقایسه شاخص های مورد بررسی و رتبه بندی آنها استفاده شده است. در نتایج پژوهش دریافت شد که برای افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین می توان از طریق تاکید بر خلق فضاهای منفی معماری و ایجاد سلسله مراتب در این مجتمع ها استفاده کرد. در این مقاله، از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی عوامل موثر در طراحی و رضایتمندی ساکنین مجتمع های مسکونی با نگاه ویژه به فضاهای منفی و باز عمومی و نیمه عمومی مجتمع های مسکونی، به بررسی تاثیر ویژگی های طراحی فضای منفی در این مجتمع ها، بر میزان تعاملات اجتماعی ساکنین پرداخته شده است.

مجتمع مسکونی، تعاملات اجتماعی، فضای منفی، کنترل ازدحام، زندگی اجتماعی، تاثیر طراحی