سیده مژده امامی قهفرخی - دانشجوی دکترای بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز
مهدی زارعی - استاد، گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز
علی فضل آرا - استاد، گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز
سمیه بهرامی - دانشیار، گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز

در طول چند دهه گذشته تعاملات پاتوژن های مرتبط با مواد غذایی با تک یاخته های آزاد زی به عنوان یک مشکل بالقوه در سلامت مواد غذایی مورد توجه قرار گرفته است. آکانتاموبا کستلانی یکی از شایع ترین آمیب های آزادزی موجود در طبیعت است که در همه اکوسیستم های طبیعی وجود دارد و نقش مهمی در کاهش زیست توده باکتریایی و بازسازی مواد مغذی ایفا می کند. اهمیت تک یاخته های آزاد زی به خصوص آمیب ها در زنده مانی، تکثیر و انتقال بسیاری از پاتوژن های باکتریایی مشخص شده است. باکتری ها درون فرم تروفوزوئیتی و کیستی تک یاخته ها در مقابل عوامل ضد میکروبی همانند ضدعفونی کننده ها و آنتی-بیوتیک ها محافظت می شوند. آمیب ها در شرایط نامطلوب تولید کیست هایی با دیواره ضخیم می کنند که این امر موجب حفاظت از باکتری های درون کیست، از شرایط نامطلوب محیطی نیز می شود. بنابراین کیست های آمیب ممکن است نقش حامل برای برخی باکتری ها داشته باشند و به دلیل تحرک و پراکندگی آمیب ها، باکتری ها به میزان بیشتری در محیط گسترش یابند. بیماری شیگلوزیس یا اسهال باسیلی به وسیله باکتری های جنس شیگلا ایجاد می شود. شیگلوزیس یک بیماری بسیار مسری است که از طریق آب و مواد غذایی آلوده به مدفوع ، به سرعت گسترش می یابد. عامل موثر در گسترش شیوع عفونت دوز عفونی بسیار کم شیگلا برای ایجاد بیماری است. با توجه به یکسان بودن محیط زندگی باکتری شیگلا و آمیب آکانتاموبا، در مطالعه حاضر به بررسی تعامل میان باکتری شیگلا دیسانتری و کیست آکانتاموبا کستلانی پرداخته شد. برای این منظور پس از مواجهه دوز معینی از باکتری با تروفوزوئیت آمیب و اطمینان از درونی شدن باکتری در تروفوزوئیت، با افزودن محلول کلرید منیزیم تروفوزوئیت های فوق به کیست تبدیل شدند. به مدت 3 ماه در شرایط خشک نگه داری شدند و هر 15 روز یکبار با افزودن محیط مغذی و تبدیل کیست به تروفوزوئیت، اقدام به شمارش باکتری های درون آن شد. به این صورت که پس از لیز سلول تروفوزوئیت، اقدام به کشت روی پلیت های حاوی محیط مغذی شد. نتایج نشان داد در هیچ یک از پلیت ها مذکور، کلونی مشخصی از باکتری شیگلا دیسانتری یافت نشد. این عدم رشد را می توان به دو دلیل توجیح کرد: مرگ باکتری و عدم توانایی زنده ماندن آن درون کیست آمیب و یا تبدیل به حالت Viable but Nonculturable (VBNC) دانست. به عبارت دیگر هنگامی که باکتری در شرایط نامساعد محیطی قرار می گیرد، با کاهش میزان فعالیت متابولیکی خود به پایین ترین حد ممکن، سعی در حفظ بقا خود دارد. در این حالت اگرچه باکتری زنده است اما قادر به رشد در محیط های معمول و با شرایط متعارف نمی باشد. اما فعالیت متابولیکی خود را حفظ کرده و قادر به ایجاد عفونت می باشد و به عنوان تهدیدی برای سلامت عمومی و ایمنی مواد غذایی محسوب می شود.

آمیب آزادزی، آکانتاموبا کستلانی، شیگلا دیسانتری، کیست، VBNC