لزوم پیاده سازی مدیریت به هم پیوسته منابع آب در بالادست و پایین دست قنات مطالعه موردی استان خراسان جنوبی

قنات یکی از شاهکارهای فنی و مهندسی آب در ایران بوده و به عنوان یک میراث فرهنگی از نیاکان ما بر جای مانده است. حفظ و حراست از قنوات ، کوچکترین پاسخ برای تقدیر و شکرانه این موهبت می باشد. وزارت جهاد کشاورزی با استفاده از طرح ملی بازسازی و نوسازی قنوات از دهه 1370 تا کنون نسبت به تثبیت سازه ای قنات اقدام نموده است. وزارت نیرو نیز در راستای مسئولیت ذاتی خود در تولی گری مدیریت، نظارت و بهره برداری از آبهای زیرزمینی در قنوات حضور فعال داشته است. سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری کشور هم با استفاده از روش های سازه ای و بیولوژیک با هدف کنترل سیلاب، جلوگیری از فرسایس خاک و تغذیه مصنوعی آب های زیر زمینی در حوضه های آبخیز کشور نسبت به اجرای طرح های آبخیزداری اقدام نموده است. در واقع هریک از دستگاه های اجرایی فوق به صورت جداگانه و در نقاط مختلف نسبت به اجرای طرح های خود اقدام نموده اند و ضمن اینکه از موقعیت و ابعاد طرح های یکدیگر اطلاعی نداشته، بعضا بدون هماهنگی طرح ها و پروژه های خود را عملیاتی کرده اند. در صورت پیاده سازی مدیریت یکپارچه و به هم پیوسته در حوضه های آبخیز می توان با اجرای هماهنگ دستگاه های اجرایی، مدیریت آبخیزداری کشور، طرح های تغذیه مصنوعی در بالادست قنوات با هدف افزایش سطح آب سفره های زیرزمینی اجرا نمود. وزارت جهاد کشاورزی نیز در تثبیت ساختار فیزیکی قنوات با اجرای طرح بازسازی و نوسازی قنوات اقدام خواهد نمود. وزارت نیرو نیز به صورت هدفمند در پایین دست قنوات در اجرای طرح تعادل بخشی آب های زیر زمینی، با نصب کنتورهای هوشمند ( مشابه چاه های کشاورزی ) مطالعات، نظارت و ذخیره سازی و بهره برداری بهینه از آب قنوات را مدیریت خواهد نمود. در پایان مقاله با بررسی میدانی در یک حوضه آبخیز نمونه به صورت (case study) در استان خراسان جنوبی دستگاه های مذکور بصورت هماهنگ و هدفمند نسبت به اجرای طرح های خود اقدام نموده و میزان اثربخشی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

تغذیه مصنوعی سفره ، بازسازی و نوسازی قنات ، تعادل بخشی آب های زیر زمینی