نرجس احمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته هیدرو ژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه پیام نور ،سنندج، کردستان، ایران
محمد صدیق قربانی - استادیار دانشگاه پیام نور، سنندج، کردستان، ایران

فرسایش خندقی یکی از شکل های پیشرفته و بحرانی فرسایش آبی است که باعث نابودی حجم بزرگی از خاک زمین ها می شود. شناسایی عوامل موثر بر وقوع این نوع فرسایش و پهنه بندی آن یکی از ابزارهای مهم کنترل این پدیده است. آنچه که توسط اکثریت قریب به اتفاق پژوهشگران مهم قلمداد می شود، پیچیده بودن چگونگی شکل گیری و روند رشد و گسترش خندق ها در شرایط مختلف محیطی و اقدامات متفاوت عامل انسانی در بهره برداری از منابع خاک، آب و گیاهان است. این نوع فرسایش خاک را نمی توان تنها محدود به نوع معینی از سازندهای زمین شناسی، وضعیت توپوگرافی، خصوصیات خاک، استفاده از اراضی، شرایط اقلیمی و ویژگی های آب و هوایی در کلیه مناطق نمود. در این تحقیق برای بررسی فرسایش خندقی منطقه، چند عامل مورد بررسی قرار می گیرد. این عوامل شامل شیب، سنگ شناسی، آبراهه، کاربری اراضی و گسل می باشند. نقشه این عوامل توسط نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه و بررسی آنها با استفاده از عملگرهای منطق فازی و سلسله مراتبی صورت گرفته است. هما نطور که بیان گردید پارامترهایی برای شناسایی فرسایشخندقی منطقه قره طوره در نظر گرفته شده است که هریک از پارامترها به صورت لایه یا نقشه اطلاعاتی ارائه شده اند، با استفاده از روش Boolean مناطقی که در معرض خطر فرسایش قراردارند با ارزش عددی یک و مناطقی که نسبت به فرایش مقاوم تر می باشند یا کمتر در معرض فرسایش می باشند با ارزش عددی صفر مشخص گردید، بدین ترتیب هر لایه به صورت یک فایل Boolean تبدیل گردید و از تلفیق این لایه ها نقشه نهایی بولیین تهیه گردید که در شکل شماره 3 نقشه نهایی منطق بولین ارائه گردیده است. جهت تعیین عوامل اثر گذار در فرسایش این حوزه ابتدا باید اثر گذارترین عوامل ایجاد فرسایش در حوزه مورد بررسی قرار گرفته و تعیین گردند سپس اقدام به پیشنهاد روش های مبارزه با آنها داده شود. جهت انجام این کار با استفاده از نظرات کارشناسی و بازدیدهای صحرایی و استفاده از تصاویر ماهواره ای شامل: کاربری اراضی (شخم در شیب های غیر مجاز جهت زراعت دیم)، تخریب پوشش گیاهی با فشار دام بر مراتع، حساسیت سازند به فرسایش، عامل شیب، رواناب و بارندگی. بر اساس موارد ذکر شده اولویت مبارزه با فرسایش در کنترل عملیات شخم و عملیات بیولوژیکی و تقویت پوشش گیاهی است. همچنین کنترل مقادیر دبی پیک و نحوه صحیح کاربری از مراتع متناسب با ظرفیت مرتع اعمال سیستم های مدیریت چرا در مراتع و استفاده از مراتع مطابق ظرفیت آن می باشد

فرسایش خندقی، سیستم اطلاعات جغرافیایی، منطقه قره طوره