احسان خمسه - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه شیخ علاالدوله سمنانی
الهام خمسه - کارشناس ارشد ریاضی گرایش آنالیز عددی، مربی دانشگاه علمی کاربردی واحد سمنان

یکی از ویژگی های هنرهای اسلامی، وجو نقش های هندسی در عناصر تزیینی طاقی ایرانی چون مقرنس ها، یزدی بندی ها و گره چینی ها است. این مقاله، ویژگی های هندسه مقرنس را از زاویه ای جدی تر بررسی می کند، چرا که هندسه مقرنس چیزی فراتر از هندسه اقلیدسی است که تنها به بررسی اشکال کلاسیک می پردازد. برای بررسی این مدعا، مقرنس ها از یک سو به دلیل تنوع، کثرت، پیچیدگی، آهنگ، توزان و استفاده از انواع نقش هندسی و از سوی دیگر به رغم اهمیت مقرنس که شاخصه معماری جهان اسلام است و با آنکه تعداد زیادی بنای شاخص دارای مقرنس به جا مانده، هنوز این عنصر معماری به درستی شناخته نشده است انتخاب گردیده اند. از جمله ویژگی های هندسی مقرنس که برآمده از این پژوهش است، قابل مقایسه بودن آن با ویژگی های هندسه فرکتال است. فرکتال یا برخال، شکل های هندسی نااقلیدسی نامتعارف و نامنظمی هستند که در عین بی نظمی از نظم خاصی پیروی می کنند و مهم ترین ویژگی آن ها خود متشابهی است. این ویژگی ها در هندسه تزیینات اسلامی به صورت تصادفی حاصل نگردیده است؛ چرا که هنرمندان اسلامی علاوه بر برخورداری از دانش ریاضی، همواره از طبیعت به عنوان منبع اصلی الهام بهره گرفته اند. این امر حاکی از آن است که در گذشته، این هنرمندان به خوبی از ابعاد گسترده ویژگی های طرح های هندسی خود، آگاه بوده و از ویژگی های غیر اقلیدسی در طرح های خود استفاده کرده اند.

مقرنس، هندسه، طبیعت، فرکتال، تزیینات اسلامی