حسین شیرخانی - عضو هیآت علمی دانشگاه ولایت

هدف از این پژوهش بررسی شعر نظامی از دیدگاه زیباشناسی بر اساس محور تشبیه و استعاره بررسی میباشد بی شک نظامی را در وادی تشبیه و استعاره میتوان از استادان مسلم شعر فارسی دانست. تشبیه یکی از فنون بلاغت )بیان( و به نوعی مهمترین آرایه ادبی است؛ چراکه یکی از مشخصه های اصلی شعر، یعنی تخیل، را در این فن به خوبی میتوان حس کرد. به خصوص اینکه پایه و زیربنای بسیاری از فنون بدیعی و بیانی از جمله استعاره است که بعد از حذف مشبه، ادات تشبیه و وجه شبه حاصل میشود. استعاره از یک نظر، تشبیه است چون علاقه مجازی در آن علاقه شباهت است و اوج فشردگی تشبیه است. از طرف دیگر استعاره از انواع مجاز است. زیرا دلالت ارجاعی در آن مالک معنایست. شاعران بزرگ میهن ما از تشبیه و استعاره بهره های فروان یافته اند اما آثار حکیم نظامی، در این میان حال و هوایی دیگر دارد. زبان او زبانی است پر مایه و خوش آهنگ و سرشار از تصاویر خیال انگیز تشبیه و استعاره و کمتر کسی از شاعران متقدم و متاخر به مرتبه او دست یافته اند. اکثر تشبیهات نظامی دارای مشبه به های محسوس است. وجه شبه ها نیز غالبا حسی است. البته تشبیهات معقول نیز در منظومه های او یافت میشود اما تعداد آنها نسبت به تشبیهات حسی بسیار کمتر است. در میان انواع تشبیه نوع مفصل و مرسل، بسآمد بالاتری نسبت به انواع دیگر دارد.

نظامی، تشبیه، استعاره، بدیع و بیان، حسی، معقول، مرکب