نزهت نوحی - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان, دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

بسیاری از حکایات آمده در نسخ خطی، چاپ و ترجمه های متفاوت هزار­ویک­­شب جواهراتی از شگردهای حکایت پردازی در سنت ادبی مشرق زمین اند. حکایات اصلی بسیاری با ساختار پیچیده و جذاب و حکایات فرعی فراوانی که هنرمندانه در خلال حکایات اصلی جاگرفته اند. برای ارزیابی و درک نزدیک چنین اثری که حکایت پردازانش طی شش قرن، گستره ای از شرق به غرب جهان اسلام را سیرکرده و آن را تدوین­کرده اند، باید جهان فرهنگی چندگانه نهفته در خود اثر و نیز بده بستان هایی که در فراگرد انتقال به دیگر ملل را تجربه­کرده، بشناسیم. از این رو نگاهی دوسویه به شگردهای درون متنی و بینامتنی ضرورتی انکارناشدنی است تا از یک سو کارکرد حکایت فرعی در کنار حکایت اصلی آشکار­شود و از دیگر­سو فرآیندی که طی آن یک حکایت فرعی توانسته در حلقه های داستانی متفاوت به­کار­­­رود، شناخته­شود. پژوهش حاضر به روش تحلیلی- توصیفی، سندکاوی و استناد به متن، ناظر­است به بحث درباره سه حکایت درونه­ای- از شگرد­های درون­متنی گرفته تا رهیافت بینامتنی و شرح چگونگی جرح و تعدیل آن­ها- و نیل به این دستیافت که حکایات مذکور در راستای حفظ و تداوم سنت حکایت پردازی بین المللی، گرچه در ظاهر تغییراتی یافته­اند، اما بنیان ثابت خود را کماکان حفظ­کرده­اند.

هزار و یک شب, حکایت درونه ای, بینامتنیت, تعلیق, شکاف, موتیف آشنا