سیده آمنه حسینی جهانگیر - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد
سیدعلی کرامتی مقدم - دانشگاه فرهنگیان – پردیس شهید بهشتی مشهد

هفت خان در لغت، واژه ای مرکب از هفت+خان(خانه- مرحله، منزل) است در اصطلاح ادبی آزمونی برای کسب شایستگیهای شاهان و پهلوانان به شمار میرود. کمترین لغزشی در هر یک از این مراحل منجر به نابودی پهلوان خواهد شد. البته هر مرحله نسبت به مرحله قبل دشوارتر است. سئوال پژوهش آن است که آیا هفت خان یک اصطلاح خاص حماسه است و تنها مفهوم حماسی و اسطوره ای دارد یا راز و رمزهایی در آن نهفته است و میتوان برای آن تفسیرهای متعدد و به خصوص تفسیر عارفانه ارائه داد به نوعی میتوان گفت هفت خان، معراج کمال در حماسه است و نمادهای موجود در آن قابل تامل و قابل تفسیر است؛ همان طور که طی کردن هفت وادی در سیر و سلوک عرفانی سبب کمال سالک میشود. ضرورت این پژوهش در آن است که درصد بالایی از تحصیل کردگان زبان و ادبیات فارسی با داستانهای هفت خان درحد شاهنامه آشنا هستند اما بسیار محدود و اندک هستند آنان که پیشینه، اندیشه و فلسفه پیدایش هفت خان را بدانند. در این مقاله با تبیین این مطلب که بیشتر پهلوانان و حتی برخی شاهان برای رسیدن به مقام والای خود دشواریهایی را گذرانده اند، اثبات شده است که هفت خان میتواند نماد باشد و این نمادها را میتوان نشانه رشد و کمال فرد دانست و حتی برای آن تفسیر عارفانه ارائه داد. در ادامه این پژوهش هفت خان از دیدگاه معنوی و نمادپردازیهای عارفانه نقد و بررسی شده است.

رستم، هفت خان، نمادپردازی، عارفانه و کمال.