عبدالطیف کاروانی - دانشجوی دکترای جامعه شناسی دانشگاه شیراز
مجید موحدمجد - استاد گروه جامعه شناسی، دانشگاه شیراز

ناسیونالیسم، ایده ای جدید است که از انقلاب آمریکا و فرانسه در قرن هجدهم الهام گرفته است. وقتی که از ناسیونالیسم در عصر مدرن بحث به میان می آید، منظور نهضتی است که به دنبال ایجاد یا تقویت احساس ملی در بین مردم است. احساسات ناسیونالیستی در کشورهای مسلمان اغلب ریشه در مواجهه با قدرت های اروپایی در قرن نوزدهم و پس از آن دارد و در این رابطه هواداران اسلام سیاسی اغلب اعلام کرده اند که ملیت یک مسلمان، ایمان اوست . بسیاری از این مسلمانان، ناسیونالیسم را به خاطر تفکیک جامعه اسلامی یا امت به واحدهای جدا از هم تقبیح کرده و کاستی های آن را در مواجه با رقبای دینی و تمدنی اش برشمرده اند. مقاله حاضر در همین راستا و با هدف بررسی اندیشه های صاحب نظران اهل سنت درباره ناسیونالیسم انجام شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به بررسی اندیشه های صاحب نظرانی مثل اقبال لاهوری، ابولاعلی مودودی، عبدالرحمن کواکبی، ساطع الحصری و مصطفی کامل پرداخته است. متفکرانی مثل کواکبی، الحصری و کامل، علی رغم اعتقادات دینی شان، احساسات ناسیونالیستی را برجسته کرده اند و بر ویژگی های ناسیونالیستی مثل قوم و زبان تاکید بیشتری دارند؛ ولی برعکس، متفکرانی مثل اقبال لاهوری و مودودی بیشتر بر ویژگی های دینی تاکید می کنند و مخالف بحث های ناسیونالیستی هستند و بحث های ناسیونالیستی را علت اصلی افول تمدن اسلامی می دانند.

ناسیونالیسم, ناسیونالیسم اسلامی, ناسیونالیسم عربی