الناز خجسته - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
حسین فقیهی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

کهن الگو نمایه ها و تصاویری ازلی از اندیشه های بدوی و کهن است که به واسطه ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر در ذهن آدمی انباشته شده است. همین انگاره ها بخشی از محتویات ضمیر ناخودآگاه فردی را نیز تشکیل می دهند و در این میان، پیر خردمند نیز یکی از مهم ترین این کهن الگوهاست که می توان گفت چهره وی، مظهر دنیای معنوی و روحانی و نمونه ای از صورت مثالی پدر در جهان اسفل است که فرد را در شرایط بحرانی و دشوار به سوی رهایی و نیکبختی رهنمون می شود. در این میان، مقامات حمیدی از آثار برجسته در مقامه نویسی پارسی است که در آن، قهرمان داستان هر بار در هر یک از مجالس با چهره ای متفاوت و ناشناس به بیان روایات شگفت انگیز می پردازد تا به این ترتیب، راوی را از تنگناها برهاند و نیازهای وی را با نوعی بزرگ منشی و صفات قهرمانانه مثبت برآورده سازد و آنگاه ناپدید شود. از این رو، با دیگر مقامات که اغلب داستان قلاشان و اوباش است، متفاوت است و حول بازگویی مفاهیم عارفانه و معنوی می پردازد. بر اساس بررسی های انجام شده به نظر می رسد کهن الگوی پیر خردمند در مقامات حمیدی، همواره هدف وعظ و آموزگاری را پیش رو دارد و به صورت های گوناگون از جمله پیر روحانی ، پیر مسافر و جوانمرد خردمند ظاهر می شود که در واقع، جلوه هایی از همان پیر خردمند است.

کهن الگو, پیر خردمند, مقامات حمیدی, قهرمان, راوی