عباسعلی زمانی - استادیار، گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
الهام احمدپور مبارکه - کارشناس ارشد، گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
عبدالحسین پری زنگنه - استاد، گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.
یونس خسروی - استادیار، گروه علوم محیط زیست، دانشکده علوم، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

زمینه و هدف: صنعت سیمان از مهم ترین کارخانه های تولیدی و تاثیرگذار در شکوفایی اقتصادی کشور است. این صنعت می تواند باعث ورود فلزات سنگین به محیط زیست شود. مطالعه حاضر با هدف بررسی و تعیین منبع احتمالی فلزات سنگین شامل کروم، منگنز، آهن، کبالت، نیکل، مس، کادمیوم، آرسنیک و روی در خاک های سطحی اطراف کارخانه سیمان کردستان به کمک زمین آمار چند متغیره انجام شد. مواد و روش­ ها: به منظور رسیدن به هدف پژوهش، 88 نمونه خاک از اطراف کارخانه در شعاع های 500، 1000، 2000 و 3000 متری و از دو عمق 15-0 و cm 30-15 خاک سطحی انتخاب شد. سپس با استفاده از روش­ زمین­ آمار چند متغیره، به بررسی چگونگی توزیع فلزات سنگین و دلیل پراکنش آن­ها در منطقه مورد مطالعه پرداخته شد. یافته ­ها: بر اساس نتایج تحلیل آماری داده های به دست آمده از آنالیز خاک، سه مولفه اصلی با بیش از 90 درصد واریانس کل در بین فلزات سنگین مورد مطالعه آشکار گردید. مدل های دایره ای، کروی، نمایی و گوسی به روش های کریجینگ ساده، کوکریجینگ معمولی، کوکریجینگ عام و ساده برای پهنه بندی پراکندگی مقدار فلزهای مورد مطالعه در محیط نرم افزار  ArcGIS 10.2به عنوان مدل­های بهینه شناسایی شدند. صحت نقشه های تهیه شده با استفاده از روش های میانگین انحراف خطا، خطای قدر مطلق میانگین و ضریب همبستگی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتیجه­ گیری: پهنه بندی مقدار فلزات سنگین نشان می دهد که میانگین مقدار فلزهای کادمیوم، آرسنیک، سرب و مس در نمونه های خاک اطراف کارخانه بیش تر از میانگین استاندارد جهانی است. هم چنین می توان گفت که ساختار زمین شناسی منطقه بیش ترین نقش را در آلودگی خاک دارد، با این حال فعالیت های انسانی و به ویژه کارخانه سیمان کردستان نیز در افزایش آلودگی تاثیر داشته است.

آلودگی خاک, زمین آمار چند متغیره, فلزات سنگین, کارخانه سیمان کردستان