عطا غفاری گیلانده - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی
برومند صلاحی - دانشیار گروه اقلیم شناسی دانشگاه محقق اردبیلی
الهام شکرزاده فرد - کارشناس ارشد آب و هواشناسی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی

یکی از بحران های عظیم زیست محیطی، آلودگی هوای شهرها می باشد که منشا اصلی آن فعالیت های انسانی و در کنار آن عوامل محیطی است. امروزه تفکر غالب در توسعه شهری این است که شهرها باید هر اندازه امکان دارد با محیط زیست طبیعی سازگار باشند و به سوی پایداری گام بردارند؛ از این رو، برای دستیابی به توسعه ای پایدار در شهرها، کاهش و کنترل آلودگی هوا می تواند از اهمیت فراوانی برخوردار باشد. بدین منظور در تحقیق حاضر، سطح بندی پتانسیل تراکم آلاینده های هوا در شهر تبریز با استفاده از روش ELECTRE مورد ارزیابی قرار گرفته است. چارچوب کلی این تحقیق براساس تهیه لایه های اطلاعاتی مختلف (باد، ازدحام جمعیت، کاربری اراضی، توپوگرافی، کمبود فضای شهر، سروصدا و لرزش، درجه حرارت، اینورژن، راه های ارتباطی، حجم مبدا و مقصد سفرها) به عنوان معیار و قید محدودیت به کار برده شده است. ارزش گذاری و وزن دهی آن ها در قالب مدل ELECTRE به عنوان یکی از فنون تحلیل چند معیاری در یک زمینه کاربردی، از موضوع تحقیق به آزمون گذاشته شده و برای مناطق ده گانه شهر تبریز مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین، برای اندازه گیریغلظت آلاینده هایهوا، از داده های مربوط به ایستگاه های پایش آلودگی این شهر ( ایستگاه آبرسان، باغ شمال، بهداشت، حکیم نظامی، راه آهن، راسته کوچه) استفاده شد. مقایسه نتایج حاصل از مدل با داده های مربوط به ایستگاه ها نشان می دهد، آلاینده PM10، CO، SO2در اکثر ایستگاه ها به خصوص در ایستگاه راسته کوچه دارای شرایط ناسالم و بحرانی می باشد که ازدحام جمعیت و توزیع نامتناسب کاربری ها اثر بیشتری در آلودگی این مناطق داشته است؛ به طوری که بیشترین کاربری های خدماتی و تجاری که جمعیت و وسایل نقلیه زیادی را در طول روز به طرف خود می کشاند، در منطقه هشت یعنی در بافت مرکزی شهر قرار گرفته اند. این در حالی است که منطقه مذکور در بین مناطق دیگر از بیشترین کاربری های ارتباطی و کمترین فضای سبز برخوردار می باشد که این عوامل باعث ناپایداری های زیست محیطی و افزایش غلظت آلاینده ها شده است. طبق نتایج به دست آمده از این تحقیق، استفاده از فنون تحلیل چند معیاری علاوه بر افزایش دقت و افزایش سرعت انجام کار، باعث تنوع و کیفیت بهتر ارائه نتایج نیز می شود.

آلاینده, آلودگی هوا, تصمیم گیری چند معیاره, شهر تبریز, ELECTRE