مصطفی دستورانی
قاسم ذوالفقاری - عضو هیئت علمی دانشکده جغرافیا و علوم محیطی دانشگاه حکیم سبزواری

یکی از راه های توسعه کشورها و حرکت آنها به سوی تمدن و رفاه عمومی، استفاده بهینه و کارا از منابع طبیعی و خدادادی است.. یکی از منابع بسیار مهم و حیاتی که در زندگی روزمره انسان ها و کشورها و تداوم تولیدات نقش فوق العاده دارد، منابع آبی است. استحصال آب باران میتواند فراهم کننده فرصتی جهت بهبود تولید اکوسیستم، معیشت، اقتصاد و رفاه جامعه باشد. سامانه های استحصال آب باران بویژه در کشور ما اغلب در طرحهای مدیریت منابع آب مورد غفلت قرار گرفته و آب مورد نیاز فقط از منابع آب سطحی یا زیر زمینی تامین می شود. در این تحقیق به منظور امکان سنجی استقرار درختان مثمر و افزایش تولیدات باغی دیم در اراضی شیب دار از طریق سامانه های سطوح آبگیر در حوزه آبخیز طالقان در استان البرز استفاده شده است. بدین منظور اقدام به مطالعه معیارها و شاخص های کشاورزی در توسعه پایدار شده است و مقایسه برخی محصولات در اراضی شیب دار نسبت به مناطق هموار و دشتی که آبیاری می شوند. نتایج نشان می دهد که علیرغم افزایش تولید محصولات در مناطق دشتی در برخی محصولات زراعی بویژه گندم و بعضی از محصولات باغی از جمله سیب، متاسفانه به دلیل روش های غلط آبیاری و همچنین بهره برداری های بی رویه، استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی، عدم توسعه نظام های کشاورزی تلفیقی، فشارهای اقتصادی و اجتماعی نا امید کننده از جمله مالکیت بهره برداری از اراضی کشاورزی، روند ناپایداری مدیریت کشاورزی و تخریب منابع خاک و عدم رعایت مسائل زیست محیطی که منجر به آلودگی آب سد می شود در حوزه آبخیز طالقان دیده می شود اما با برآورد دقیق هزینه های مستقیم و غیر مستقیم در دراز مدت حاکی از آن است که مناطقی که آبیاری میشوند نسبت به مناطق شیبدار که از آب باران استفاده شده، بسیار پر هزینه تر و در دراز مدت خسارات زیادی را به دنبال دارد. لذا با توجه به اینکه سد طالقان در پایین دست حوزه احداث شده است لازم می باشد تا شرایط پوشش گیاهی خصوصا در مناطق شیبدار که مستعد فرسایش می باشند در اولویت قرار گیرد تا ضمن حفظ آب و خاک در محل خود از خساراتی که موجب کاهش عمر مفید سد می شوند کاهش داده و از آلودگی ها، از جمله استفاده از کودهای شیمیایی جلوگیری نموده و به شکل موثری جهت تولید محصولات باغی و زراعی با احداث برخی سازه های آبخیزداری مثل سکو و بانکت استفاده شود.

اراضی شیبدار، سطوح آبگیر، محصولات زراعی و باغی، منطقه طالقان