سیده اعظم موسوی مزرجی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
قربانعلی نعمت زاده - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان
حمید نجفی زرینی - استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مرتضی اولادی - دانشجوی دکترای اصلاح نباتات مهندسی ژنتیک و کارشناس ارشد پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

تنوع ژنتیکی اساس اصلاح نباتات بوده و می تواند به طرق مختلف از جمله؛ موتاسیون ایجاد گردد. در این پژوهش از 20 ژنوتیپ نسل ششم لاین موتانت (6M) برنج حاصل از پرتوتابی اشعه گاما روی ارقام طارم چالوسی، سنگ جو، دمسیاه، فجر، نعمت، سپید رود، آمل 3، دشت و پژوهش استفاده شد. تحقیق موردنظر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا و برخی صفات مهم زراعی از جمله؛ ارتفاع بوته و 50% گلدهی به همراه عملکرد اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس لاین ها براساس صفات مورفولوزیک نشان داد که در بین ژنوتیپ های مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود دارد، یعنی بین لاین ها تنوع ژنتیکی وسیعی برای تمامی صفات وجود دارد. نتایج این بررسی نشان داد که لاین M6-P10-6-4-3-1 (775/41 گرم) و M6-P10-2-5-2-1 (764/98 گرم) بالاترین عملکرد و لاین M6-P15-6-2 (95/21 سانتی متر) کمترین ارتفاع بوته را داشت. تجزیه کلاستر به روش وارد، لاین ها را در 4 کلاس طبقه بندی نمود و کلاس ها به ترتیب داری 2، 3، 7، 8 ژنوتیپ بودند. کلاس چهارم با دارا بودن 40 درصد شامل لاین های (M6-P10-2-2-1 ، M6-P10-2-5-2-1 ، M6-P10-5-4-6-1 ، M6-P10-5-4-3-2 ، M6-P10-6-4-6 ، M6-P10-6-4-3-1 ، M6-P12-5-1 و M6-P12-5-3-3 ) و کلاس اول با 10 درصد شامل لاین های (M6-P11-6-2-2 و M6-P15-6-2) به ترتیب بیشترین و کمترین سهم را در کلاستر داشتند. نتایج همبستگی بین صفات نشان داد که تعداد پنجه در بوته، بیشترین همبستگی معنی دار (r=0/861) را با عملکرد تک بوته دارد. لذا از نتایج مطالعات این تحقیق می توان با توجه به ارتفاع بوته، 50% گلدهی و عملکرد تک بوته، برای اصلاح ارقام پر محصول استفاده نمود.

تنوع ژنتیکی، لاین موتانت، تجزیه کلاستر، بذور هیبرید، ضرایب همبستگی