اولویت بندی زیرحوزه های شهری مستعد سیلاب با استفاده از تکنیک PCA به عنوان یک روش جدید وزن دهی

در مناطق شهری به دلیل توسعه سطوح نفوذناپذیر و به دنبال آن افزایش قابلیت تولید رواناب، احتمال بروز پدیده­ های مخرب سیلابی بیش از سایر مناطق است. اولین گام در مدیریت سیلابهای شهری شناسایی مناطق بحرانی می­ باشد. در این پژوهش به منظور اولویت­ بندی زیرحوزه­ های شهرستان ارومیه نسبت به سیل­ خیزی از تکنیک چند معیاره فرارتبه­ ای پرومته II (PROMETHEE II) استفاده شده است. برای این منظور، ابتدا مرز واحدهای هیدرولوژیکی در ArcGISبا توجه به شیب منطقه و وضعیت کانال­های انتقال آب و محل اتصالات آنها، مشخص و تعداد 22 زیرحوزه تعیین شد. خصوصیات فیزیوگرافی زیرحوزه­ ها (ارتفاع رواناب، نفوذناپذیری، ارتفاع زیرحوزه، شماره منحنی، طول آبراهه اصلی، فرم زیرحوزه، محیط و مساحت آن) به عنوان معیارهای رتبه­ بندی انتخاب شدند. وزن هر یک از این متغیرها از عواملی است که تاثیر بسیار زیادی بر فرآیند رتبه­بندی زیرحوزه­ها می­گذارد و لازم است با حساسیت خاصی تعیین گردد. از طرفی، اثر متغیرهای مختلف از منطقه­ ای به منطقه دیگر متفاوت است. برای روشن شدن این مسئله، در این پژوهش تعیین وزن معیارها یک بار به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)و بار دیگر بر اساس آنالیز مولفه ­های اصلی (PCA) انجام شد. با توجه به وزن و مقدار هر معیار در هر گزینه (زیرحوزه)، تکنیک پرومته IIبرای هر یک از دو گروه­ وزن تعیین شده، اجرا وزیرحوزه­ های منطقه نسبت به سیل­خیزی اولویت­بندی شد و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد در الویت زیرحوزه­ ها بر اساس دو روش وزن­دهی تفاوتهایی وجود دارد. وزن معیار اول که عمق رواناب است برای روش­های PCAو AHPمتفاوت بوده و به ترتیب برابر با 150/0 و 280/0 می­باشد. تاثیر اختلاف وزن معیارها و اولویت آنها در ایجاد سیل، قابل­ ملاحظه بوده است؛ به طوریکه از بین هفت زیرحوزه بحرانی نخست، تنها چهار زیرحوزه به طور مشترک حضور دارند که از این چهار زیرحوزه نیز تنها دو زیرحوزه دارای رتبه یکسانی هستند. این موضوع نشان می­دهد که روش PCAبه دلیل ملاحظه اثر ویژگی­های مکانی معیارها و حذف خطای موجود در روش­های مبتنی بر نظرسنجی، از دقت بیشتری در وزن­دهی معیارها برخوردار است.

کلیدواژه ها:

اولویت بندی ، پرومته ΙΙ ، سیلاب ، شهرستان ارومیه ، AHP ، PCA