وحید شهابی زاد - دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
علی رضا حسن اقلی - دانشیار، موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
عباس ستوده نیا - دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

امروزه استفاده صحیح و پایدار از منابع آب و خاک موجود در اولویت دستور کار سازمان های اجرایی قرارگرفته است. ازاین رو، طراحی بهینه سامانه های زه­کشی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بدین منظور باید ضرایب تخلخل موثر و هدایت هیدرولیکی خاک با دقت قابل قبولی تعیین شوند و انواع معادلات زه­کشی زیرزمینی غیرماندگار نیز در شرایط مزرعه موردبررسی واقع شوند. این پژوهش در سیستم زه­کشی زیرزمینی موجود در دشت شادگان واقع در استان خوزستان انجام شد. با اندازه گیری زمان، ارتفاع سطح ایستابی و دبی خروجی از لترال زه­کش، ضرایب هیدرودینامیکی خاک تعیین شد. همچنین، با حل معکوس، ضرایب تخلخل موثر و هدایت هیدرولیکی خاک اراضی دشت شادگان تخمین زده شد. به طور متوسط با روش Taylor تخلخل موثر m3.m-3 0117/0 و با روش Skaggs هدایت هیدرولیکی خاک m.d-1 31/0 محاسبه شد. در ادامه با استفاده از داده های اندازه گیری شده زمان و ارتفاع سطح ایستابی و همچنین استفاده از معادلات زه­کشی متداول غیرماندگار فاصله زه­کش ها تخمین زده شد. فاصله محاسبه شده با فاصله m 50 موجود مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی صورت گرفته نشان داد که به­ترتیب معادلات Glover، Dumm، Van Schilfgaarde ، Bouwer وVan Schilfgaarde ، Glover اصلاح شده و Hammad، از اولویت برخوردارند. در استفاده از معادلات زه­کشی غیر ماندگار باید توجه داشت که نمی توان به صورت مطلق معادلات را اولویت بندی نمود بلکه در هر منطقه باید این معادلات به صورت جداگانه ارزیابی قرار گیرند و بهترین معادله با توجه به شرایط موجود در مزرعه انتخاب شود.

تخلخل موثر خاک, هدایت هیدرولیکی خاک, حل معکوس, معادلات زهکشی غیرماندگار