محمدنبی شهیکی تاش
باقر درویشی
مهیم شهیکی تاش - استادیار دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شهید باهنر کرمان

از برجسته‌ترین جنبه‌ها و خصوصیات سازمانی بازار می‌توان به تمرکز فروشندگان و تمرکز خریداران اشاره نمود. همانگونه که برای ارزیابی ساختار بازارها و صنایع از شاخص‌های تمرکز استفاده می‌شود در بحث بازارهای صادراتی می‌توان از این شاخص‌ها برای ارزیابی درجه تمرکز این بازارها استفاده نمود. در این مقاله از شاخص‌های تمرکز (CHk)، شاخص (CRn) و شاخص (CQ) استفاده شده است. نتیجه محاسبات صورت گرفه توسط شاخص (CHk)، شاخص (CRn) و شاخص (CQ) نشان می‌دهد که شاخص (CHk) و شاخص (CRn) در طی دوره زمانی 1990 تا 2005 افزایش یافته است بگونه‌ای که شاخص CHk از 1392 به 1466 افزایش یافته و شاخص CRn از 63 به 67 درصد رسیده و این نتیجه بیانگر آن است که در طی زمان شدت نابرابری توزیع بازار بین صادرکنندگان افزایش یافته است و این مساله در شرایطی رخ داده که تعداد صادرکنندگان در طی این دوره افزایش یافته است. لذا می‌توان نتیجه گرفت صادرکنندگان تازه‌ای که در این بازار وارد شده‌اند سهم اندکی از بازار را بخود اختصاص داده‌اند و نتوانسته‌اند توزیع سهم بازاری صادرکنندگان عمده را کاهش دهند. درجه رقابت (CQ) در بازار این کالا در طی دوره 1990 تا 2005 کاهش یافته است، بگونه‌ای که شاخص CQ از 37 درصد در سال 1990 میلادی به 33 درصد در سال 2005 تنزل یافته است. بر مبنای این شاخص می‌توان نتیجه گرفت که سیاست‌های اتخاذ شده توسط کشورهای عمده این بازار به گونه‌ای بوده که شرایط مسلط خود را کماکان حفظ نموده و سهم رقبا را کاهش داده‌اند.