عناصر طبیعت در اشعار ملک‎الشعرای بهار با رویکرد نمادشناسی (سمبولیسم)

سمبولیسم یکی از جریان های مهم ادبی است که درقرن نوزدهم درفرانسه شکل گرفت. در این مکتب سخن از حقیقتی است که هنرمند آن را در ماوراء نمادها و رمزها پنهان نموده تا مخاطب از آن حقیقت پرده بردارد؛ اما زمانی که این جریان وارد ایران شد، توسط بسیاری از شاعران معاصر در خدمت بیان مسائل سیاسی اجتماعی و آرمان‎های توده مردم قرار گرفت. ملک‎الشعرای بهار یکی از این گروه شاعران است و این جستار به بررسی سمبولیسم و نمادگرایی در اشعار ملک‎الشعرای بهار اختصاص یافته است. این پژوهش به هدف شناخت بیشتر اشعار بهار و به تبع آن توانایی و هنر وی در زمینه کاربرد نمادها و پاسخ به این پرسش‎های اصلی است: ملک‎الشعرای بهار در اشعارش از چه سمبول‎ها و نمادهایی بهره برده است و دلایل وی برای استفاده از نمادگرایی چه بوده است نتایج این نوشتار که به روش کتابخانه‎ای و با رویکرد توصیفی– تحلیلی انجام شده است، نشان می‎دهد که بهار به دلیل اختناق حاکم بر فضای جامعه استبدادی زمان خود، انتقادات و اعتراضات خویش را در ورای سمبول‎ها و نمادها بازگو کرده و آن را دست‎مایه مبارزه با ظلم، استبداد، بی عدالتی و حمایت از توده مردم قرار داده است. این نمادگرایی در اشعار بهار به وفور یافت می‎شود که اغلب آن‎ها برگرفته از طبیعت است. نمادهایی چون: جغد، ضیمران، رود، روز و شب، لاله، گل، سنبل، بلبل، عندلیب، مرغ سخنگو، مرغ عاشق و اسیر که اغلب آن‎ها در خدمت اجتماع قرارگرفته‎اند. از این رو باید گفت سمبولیسم در اشعار بهار از نوع اجتماعی است و این شاعر توانمند در جذب خواننده از طریق به کار بردن سمبول‎ها و نمادهای متعدد و گوناگون بسیار موفق عمل کرده است.

کلیدواژه ها:

سمبولیسم ، اجتماعی ، نماد ، ملک‎الشعرای بهار ، دیوان اشعار