حسن مسعودی - دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی تهران
صفیه پروانه - کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور مشهد

حوزه تحلیل گفتمان ظرفیت بالایی برای تحلیل مسائل فرهنگی و رسانه ای دارد که به عنوان نمونه می توان از آن در شکل گیری تفکری انتقادی از بازنمایی جایگاه خانواده در تولیدات رسانه ای بهره برد. همچنین این تحلیل انتقادی را می توان در شکل گیری هویت قهرمان روایت های رسانه ای از جمله انیمیشن ها (به عنوان یکی از مسائل مهم در حوزه خانواده و سوادرسانه ای)، جستجو کرد. چراکه بازنمایی خانواده در متون رسانه ای تاثیر بسزایی در شکل گیری باورها و نگرش های مخاطبان (خصوصا نوجوانان) در اهمیت نقش خانواده و گفتمان خانواده محوری ایفا می نماید. از این رو در این مقاله سعی نموده ایم با تحلیل گفتمان دو انیمیشن موفق و تاثیرگذار زوتوپیا (2016) و کوکو (2017) کشمکش گفتمانی پیرامون دلالت های اصلی جایگاه خانواده در بازسازی هویت فردی قهرمان داستان را کشف نماییم. همچنین با توجه به اهمیت نگرش انتقادی در بحث سواد رسانه ای و ظرفیت های روش تحلیل گفتمان در این موضوع در این نوشتار از روش پدام استفاده نموده ایم. نتایج این پژوهش نشان از یک کشمکش گفتمانی پیرامون جایگاه خانواده در این دو انیمیشن موفق والت دیزنی دارد. این دو انیمیشن به عنوان دو اثر برگزیده در اسکار که در فاصله کمی از هم تولید شده است تغییر گفتمانی در بازنمایی جایگاه خانواده در آثار والت دیزنی را نشان می دهد. چنانکه در انیمشن زوتوپیا، خانواده نه تنها دلالتی در سیر موفقیت قهرمان داستان ندارد بلکه نقشی بازدارنده برای آن بازنمایی شده است، اما در انیمیشن کوکو با وجود شباهت های بسیار در پی رنگ داستان با انیمیشن زوتوپیا خانواده نقشی محوری در جریان بازسازی هویت قهرمان داستان بازی می کند

تحلیل گفتمان، خانواده، انیمیشن، والت دیزنی، کشمکش گفتمانی