مهدی کاکایی - دانش آموخته دوره دکتری اصلاح نباتات، ژنتیک مولکولی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
حجت الله مظاهری لقب - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
علی مصطفایی - استاد مرکز تحقیقات بیولوژی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

استفاده از ارقام مقاوم از جمله مطمئن ترین و سودمندترین روش­های مبارزه با آفات و از جمله سرخرطومی برگ یونجه (Hypera postica Gyll.) می­باشد. پس از بررسی­های مزرعه­ای و گلخانه­ای، در نهایت، ژنوتیپ تفرش42 برای انجام مطالعات مولکولی و با هدف بررسی تفاوت الگوی بیان پروتئین ها طی دو مرحله تنش و عدم تنش نسبت به سرخرطومی برگ یونجه، انتخاب گردید و مورد ارزیابی قرار گرفت. تغییرات در بیان پروتئین­ها با استفاده از ژل­های الکتروفورز دوبعدی مطالعه شدند. تجزیه خوشه­ای، تجزیه به مولفه اصلی و تجزیه تابع تشخیص مورد بررسی­های آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که از مجموع 218 نقطه پروتئینی تکرارپذیر، 11 نقطه پروتئینی، تغییر بیان داشتند. بیشترین پروتئین های بیان شده با الگوی بیان افزایشی در ژنوتیپ تفرش 42، مربوط به گروه خاصی از پروتئین ها بودند که در پاسخ به تنش ایجاد شده توسط آفت، به میزان 46/45% تغییرات داشتند. از نقطه نظر بیان پروتئینی، تجزیه خوشه­ای  سبب تقسیم پروتئین­ها به سه خوشه اصلی شد که بیانگر وجود پروتئین­هایی با بیان مشابه در هر خوشه است. لذا، حضور همه آنها در مسیر بیولوژیکی مشترکی ثابت ­شد. تجزیه تابع تشخیص، نتایج حاصل از خوشه­بندی را 100% تایید کرد که نشان از انطباق داده­های پروتئینی با شرایط آزمایش بود. نتیجه کلی این که با استفاده از نرم­افزار و تجزیه­های آماری، به سادگی می­توان تغییرات بیان معنی­دار ناشی از خسارت آفت سرخرطومی برگ در یونجه را در سطح پروتئوم مورد ارزیابی قرار داد و شاخص تغییرات را مشخص و متعاقب آن از مهندسی ژنتیک برای افزایش سطح مقاومت گیاه مورد مطالعه بهره­برداری نمود.

آفت سرخرطومی برگ یونجه, تجزیه کلاستر, الکتروفورز دو بعدی, بیان پروتئین