آناهیتا مقبلی - دانشیار دانشگاه پیام نور تهران
مهناز نوروزی - دانشکده هنر

این پژوهش در راستای تحلیل فرم تنگ های دوره سلجوقی شهر کاشان می باشد که هم اکنون، در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند. به نظر می رسد، این تنگ ها به عنوان یک نظام نشانه ای، دارای معناهای نهفته ای هستند که هدف این پژوهش، دستیابی، به این معانی، با استفاده از رهیافت های نشانه شناسی ساختارگرا می باشد. تحلیل این ظروف، با تکیه بر نظریات نشانه شناسان ساختارگرا مانند سوسور، استروس و یاکوبسن انجام شده است. روش تحقیق، اسنادی تحلیلی بوده، و گردآوری اطلاعات، عمدتا به صورت کتابخانه ای می باشد. در این پژوهش، تنگ ها به عنوان نظام های نشانه ای(متون)، تلقی شده و مورد تحلیل ساختاری واقع شده است. ابتدا، با استفاده از آزمون تبدیل، ساختار فراگیر(لانگ) ظروف شناسایی شد؛ سپس، با توجه به دو مورد از رهیافت های نشانه شناسی (تقابل های دوتایی و نظریه رمزگان)، به بررسی روابط میان اجزاء پرداخته شد. معنای نهفته، در ساختار فراگیر یا زبان این ظروف-که در تمامی آن ها وجود دارد و در طول زمان، تغییری نکرده- این است: ظروف وسیله ای مناسب برای نگهداری مواد مایع می باشند. اما هر تنگ، به عنوان گفتاری(پارول)، از هنرمند سازنده آن نیز می باشد. و معنایی که از تنگ مورد بررسی دریافت می شود، وحدت، تعادل، تقارن، آرامش و در عین حال تنوع، جنبش و حرکت می باشد. روش های تحلیل ساختاری، برای بسیاری از نظام های نشانه ای به کار رفته اند؛ اما در مورد بررسی فرم ظروف به نوع خود، جدید و ابداعی می باشد.

سفال کاشان, نشانه شناسی, ساختارگرایی, فرم