سیروان خسروزاده - دکترای تاریخ ایران در دوره اسلامی/دانشگاه پیام نور تهران
سیده رویا بارسلطان - عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطاالعات اجتماعی و علوم انتظامی،دانشجوی دکتری جامعه شناسی بررسی مسائل اجتماعی ایران/ دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
سوده ابراهیم زاده گرجی - دکترای تاریخ/ دانشگاه خوارزمی

پژوهش حاضر به بررسی مهاجرت نیروی کار ایرانی به قفقاز در نیمه دوم قرن نوزدهم تا انقلاب مشروطه و نقشی که آذربایجان در اینخصوص ایفا نمود می پردازد. در این راستا مقاله با تکیه بر منابع معتبر داخلی و خارجی و با در پیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی، در پاسخ به مسائلی چون چرایی مهاجرت نیروی کار به قفقاز و سهم آذربایجان در آن، نشان می دهد آذربایجان مرکز اصلی صدور نیروی کار مهاجر به قفقاز بود که این وضع به نوبه خود از طرفی پیامد رکود اقتصادی سراسری ایران، افت جایگاه آذربایجان در نتیجه تغییر راه های بازرگانی، جمعیت زیاد و عدم ظرفیت اقتصاد این ولایت در جذب نیروی کار بومی، و از طرف دیگر نتیجه طبیعی زمینه های پرجاذبه اشتغال در آنسوی مرزها و بویژه قفقاز بود.

آذربایجان, قفقاز, باکو, مهاجرت, نیروی کار